Những loại lá xông giải cảm bạn nên có sẵn trong nhà

Cơ chế tác động của phương pháp xông lá

Khi thời tiết thay đổi, cơ thể dễ bị các tác nhân bên ngoài xâm nhập, gây ra tình trạng cảm mạo, mà y học cổ truyền thường gọi là cảm mạo phong hàn. Các biểu hiện thường gặp bao gồm hắt hơi, sổ mũi, chảy nước mũi trong, đau đầu, đau nhức mỏi cơ thể và đôi khi có sốt nhẹ. Trong bối cảnh đó, xông lá là một trong những phương pháp hỗ trợ tại nhà được nhiều người áp dụng.

Cơ chế hoạt động của phương pháp này dựa trên hai yếu tố chính: hơi nóng và tinh dầu từ thảo dược. Hơi nước nóng khi được hít vào sẽ giúp làm ẩm niêm mạc đường hô hấp, từ đó làm loãng dịch nhầy đặc trong mũi và cổ họng. Điều này giúp cho việc loại bỏ chất nhầy trở nên dễ dàng hơn, góp phần làm thông thoáng đường thở và giảm nghẹt mũi. Đồng thời, nhiệt độ từ hơi nước còn giúp tăng cường tuần hoàn máu tại chỗ, mang lại cảm giác thư giãn và có thể giúp làm dịu các cơn đau đầu do căng thẳng hoặc viêm xoang.

Phát tán phong hàn theo y học cổ truyền

Yếu tố thứ hai và cũng không kém phần quan trọng là tinh dầu từ các loại lá xông. Khi đun sôi, các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi trong thảo dược sẽ được giải phóng và hòa quyện vào hơi nước. Mỗi loại lá mang một loại tinh dầu với những đặc tính riêng, nhưng nhìn chung chúng đều có khả năng kháng khuẩn, hỗ trợ kháng viêm. Khi hít vào, các phân tử tinh dầu này sẽ tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc mũi họng, hỗ trợ làm sạch đường thở và ức chế sự phát triển của một số vi sinh vật.

Theo quan điểm của y học cổ truyền, việc xông hơi còn giúp mở lỗ chân lông, làm cơ thể toát mồ hôi. Quá trình này được gọi là ‘phát tán phong hàn’, tức là giúp đưa các yếu tố gây bệnh (hàn tà) ra khỏi cơ thể qua đường mồ hôi. Nhờ đó, phương pháp này không chỉ tác động tại chỗ lên hệ hô hấp mà còn hỗ trợ cải thiện các triệu chứng toàn thân như đau mỏi, cảm giác ớn lạnh.

Hơi nóng và tinh dầu từ lá xông giúp làm thông thoáng đường thở hiệu quả

Nhóm lá có tác dụng phát tán phong hàn

Để chuẩn bị một nồi lá xông hiệu quả, việc kết hợp các loại thảo dược có công dụng bổ trợ cho nhau là rất quan trọng. Một số loại lá không chỉ quen thuộc trong vườn nhà mà còn là những vị thuốc quý trong y học cổ truyền, đặc biệt hữu ích cho các trường hợp cảm mạo với triệu chứng hắt hơi, sổ mũi, đau đầu.

Tía tô (Folium Perillae frutescensis): Đây là một trong những loại lá chủ chốt. Tía tô có vị cay, tính ấm, tác dụng chính là giúp làm toát mồ hôi để giải cảm (phát tán phong hàn). Tinh dầu trong tía tô, đặc biệt là perillaldehyde, có khả năng hỗ trợ kháng khuẩn, làm dịu các cơn ho và giúp long đờm.

Kinh giới (Herba Elsholtziae ciliatae): Tương tự tía tô, kinh giới cũng là một vị thuốc có tác dụng phát tán phong hàn mạnh mẽ. Nó thường được dùng trong các trường hợp cảm mạo giai đoạn đầu khi có biểu hiện đau đầu, sốt và không ra mồ hôi.

Sinh khương (Rhizoma Zingiberis Recens – Gừng tươi): Gừng có tính ấm nồng, là một vị thuốc không thể thiếu trong việc xử lý các chứng bệnh do lạnh. Vài lát gừng tươi đập dập cho vào nồi xông sẽ giúp làm ấm cơ thể từ bên trong, kích thích tuần hoàn máu, hỗ trợ giảm đau nhức cơ thể và làm dịu cảm giác buồn nôn nếu có.

Nhóm lá giàu tinh dầu làm thông thoáng hô hấp

Bên cạnh các loại lá có tác dụng giải cảm theo cơ chế y học cổ truyền, việc bổ sung các loại lá giàu tinh dầu sẽ giúp tối ưu hóa hiệu quả làm sạch đường thở.

Sả: Mùi hương nồng ấm đặc trưng của sả đến từ hợp chất citral. Tinh dầu sả có đặc tính kháng khuẩn mạnh, giúp làm sạch không khí và đường hô hấp. Khi xông, hương sả giúp làm thông mũi, mang lại cảm giác sảng khoái, dễ chịu.

Lá Bưởi, Chanh, Trần bì (Vỏ quýt khô): Các loại lá và vỏ cây họ cam quýt rất giàu limonene và các hợp chất terpenoid khác. Tinh dầu từ chúng không chỉ có mùi thơm thư giãn, giúp giảm căng thẳng, đau đầu mà còn có khả năng hỗ trợ kháng viêm và làm loãng đờm, giúp giảm ho và giảm nghẹt ở ngực. Đặc biệt, trần bì là một vị thuốc quen thuộc trong y học cổ truyền với công dụng lý khí, hóa đờm, làm cho đường thở được thông suốt hơn. Sự kết hợp giữa các nhóm lá này tạo nên một nồi xông toàn diện, vừa hỗ trợ giải quyết các triệu chứng của cảm mạo, vừa mang lại cảm giác thư thái cho người bệnh.

Sự kết hợp đa dạng các loại lá xông mang lại hiệu quả hỗ trợ toàn diện

Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu và dụng cụ

Để quá trình xông hơi diễn ra suôn sẻ, khâu chuẩn bị là vô cùng quan trọng.

• Bạn cần chuẩn bị một nắm các loại lá đã nêu ở trên, có thể bao gồm tía tô, kinh giới, sả, lá bưởi, và vài lát gừng tươi.
• Lượng lá không cần quá nhiều, chỉ cần khoảng một bó to cho tất cả các loại.
• Trước khi sử dụng, hãy rửa sạch toàn bộ lá và gừng để loại bỏ bụi bẩn.
• Bạn có thể vò nhẹ hoặc đập dập các loại lá và củ sả, gừng để giúp tinh dầu tiết ra nhiều hơn khi đun.
• Chuẩn bị một chiếc nồi đủ lớn (khoảng 3-5 lít) có nắp đậy, một chiếc chăn hoặc mền lớn, dày và một chiếc khăn bông sạch, mềm.
• Hãy chọn một không gian kín gió để thực hiện xông hơi, ví dụ như phòng ngủ hoặc phòng tắm đã đóng hết cửa sổ và cửa ra vào. Điều này giúp giữ hơi nóng và tinh dầu không bị phân tán ra ngoài, đồng thời ngăn cơ thể bị nhiễm lạnh sau khi xông.

Bước 2: Nấu nước xông và thực hiện

• Cho tất cả các loại lá đã rửa sạch và sơ chế vào nồi, đổ nước ngập mặt lá khoảng 2/3 nồi.
• Đậy nắp và đun sôi trên bếp.
• Sau khi nước sôi, hạ nhỏ lửa và tiếp tục đun thêm khoảng 5-10 phút để các tinh chất trong thảo dược được chiết xuất hoàn toàn vào nước.
• Tắt bếp và cẩn thận di chuyển nồi nước xông đến vị trí đã chuẩn bị.
• Đặt nồi lên một mặt phẳng vững chắc, có thể lót một tấm khăn hoặc đế nồi bên dưới để tránh làm hỏng sàn nhà.
• Người bệnh ngồi trên một chiếc ghế thấp, đặt nồi nước xông phía trước. Trùm kín chăn từ đầu xuống, bao phủ cả người và nồi nước xông. Từ từ mở hé nắp nồi để hơi nóng tỏa ra, điều chỉnh độ hé của nắp để có lượng hơi phù hợp, tránh để hơi nóng phả thẳng vào mặt gây bỏng.
• Hít thở sâu và đều, hít vào bằng mũi và thở ra bằng miệng để hơi thuốc đi sâu vào đường hô hấp.
• Thời gian xông lý tưởng là từ 10-15 phút, hoặc cho đến khi mồ hôi ra đều toàn thân và nước xông nguội dần.

Bước 3: Chăm sóc sau khi xông

• Sau khi kết thúc quá trình xông, tuyệt đối không được ra khỏi chăn ngay lập tức. Hãy ngồi yên trong chăn thêm khoảng 5 phút để cơ thể thích nghi dần với nhiệt độ phòng.
• Sau đó, cởi bỏ chăn, dùng khăn bông sạch đã chuẩn bị để lau khô mồ hôi trên khắp cơ thể. Thay một bộ quần áo khô ráo, thoáng mát.
• Cần nghỉ ngơi tại nơi kín gió ít nhất 30 phút.
• Bổ sung một ly nước ấm, trà gừng hoặc một bát cháo hành tía tô nóng để làm ấm cơ thể và bù lại lượng nước đã mất qua mồ hôi.
• Lưu ý, không tắm lại ngay sau khi xông (kể cả nước nóng) vì lúc này lỗ chân lông đang giãn nở, cơ thể dễ bị nhiễm lạnh ngược trở lại.

Thực hiện xông lá đúng cách để phát huy tối đa công dụng và giữ sức khỏe

Đối tượng cần thận trọng

Mặc dù xông lá là một phương pháp hỗ trợ tốt cho các trường hợp cảm mạo phong hàn, không phải ai cũng phù hợp để áp dụng. Cần phân biệt rõ giữa cảm hàn (sợ lạnh, nước mũi trong, không khát nước) và cảm nhiệt (sốt cao, sợ nóng, họng đau, nước mũi vàng đặc, khát nước). Phương pháp xông hơi có tính nóng, chỉ phù hợp với thể cảm hàn. Áp dụng cho người bị cảm nhiệt có thể khiến tình trạng bệnh thêm nặng. Ngoài ra, một số đối tượng đặc biệt cần hết sức cẩn trọng:

• Trẻ em: Da của trẻ nhỏ rất nhạy cảm và hệ hô hấp còn non yếu. Do đó, phương pháp này không được khuyến khích cho trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 30 tháng tuổi, vì nguy cơ gây bỏng, kích ứng đường thở hoặc suy hô hấp.
• Người có bệnh nền: Những người có tiền sử bệnh tim mạch, cao huyết áp, hoặc các vấn đề về hô hấp mãn tính cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi thực hiện.
• Người có tiền sử động kinh hoặc co giật do sốt cao: Việc thay đổi nhiệt độ đột ngột có thể là yếu tố khởi phát cơn co giật, do đó nhóm đối tượng này không nên tự ý áp dụng phương pháp xông hơi.
• Phụ nữ mang thai hoặc đang trong kỳ kinh nguyệt, người có cơ thể suy nhược, người mới ốm dậy, người say rượu cũng là những đối tượng cần tránh xông hơi.

Các sai lầm phổ biến khi xông hơi tại nhà

Để phương pháp xông lá phát huy tác dụng và không gây ra những ảnh hưởng không mong muốn, cần tránh những sai lầm sau:

Xông quá lâu: Việc xông hơi kéo dài hơn 20 phút có thể khiến cơ thể mất quá nhiều nước và chất điện giải, dẫn đến mệt mỏi, chóng mặt, thậm chí là hạ huyết áp. Thời gian lý tưởng chỉ nên trong khoảng 10-15 phút.

Nhiệt độ nước quá nóng: Để nước quá nóng và mở nắp đột ngột có thể gây bỏng da và niêm mạc đường hô hấp. Hãy luôn bắt đầu với việc mở hé nắp và điều chỉnh dần dần.

Tắm ngay sau khi xông: Đây là sai lầm nguy hiểm nhất. Sau khi xông, lỗ chân lông đang mở rộng. Việc tắm ngay lập tức (dù là nước ấm) sẽ khiến khí lạnh dễ dàng xâm nhập vào cơ thể, gây tình trạng ‘cảm hàn ngược’, khiến bệnh không những không giảm mà còn có thể trở nên nghiêm trọng hơn.

Lạm dụng việc xông hơi: Xông hơi chỉ nên được thực hiện 1-2 lần trong suốt đợt cảm. Việc xông quá thường xuyên sẽ làm cơ thể bị mất nước và suy nhược. Hãy nhớ rằng, xông hơi chỉ là một biện pháp hỗ trợ, cần được kết hợp với việc nghỉ ngơi đầy đủ, dinh dưỡng hợp lý và uống đủ nước để cơ thể phục hồi.

Xông lá giải cảm là một phương pháp hỗ trợ từ dân gian có cơ sở khoa học nhất định, giúp làm giảm các triệu chứng khó chịu của cảm mạo phong hàn như nghẹt mũi, đau đầu, nhức mỏi. Việc chuẩn bị sẵn một vài loại thảo dược quen thuộc trong nhà và nắm vững quy trình thực hiện đúng cách sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, cần luôn ghi nhớ đây là phương pháp hỗ trợ, không thể thay thế cho việc thăm khám y tế khi các triệu chứng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng.

=> Xem thêm: Thuốc Giải Cảm từ thảo dược giúp điều trị các trường hợp cảm mạo tứ thời với các triệu chứng hắt hơi, sổ mũi, đau đầu, ho, đau nhức mỏi cơ thể, sốt nhẹ