Nhân trần được rất nhiều người sử dụng như một loại nước uống giải khát hàng ngày. Vậy nhân trần có tác dụng gì với sức khỏe?
Tìm hiểu công dụng của nhân trần
Đặc điểm thực vật của cây nhân trần
Nhân trần được biết đến với tên gọi khác là chè cát, hoắc hương núi, chè nội… Đây là loài cây thân thảo mọc hoang, ưa sáng, ưa ẩm và hay mọc lẫn với các cây cỏ thấp, cây bụi nhỏ ven rừng.
Chiều cao tối đa của cây nhân trần khoảng 40 – 100cm. Thân cây tròn, cứng và có nhiều lông. Thân và lá cây có mùi thơm. Lá nhân trần hình trái xoan, mọc đối, dài khoảng 4 – 6cm, hơi tù hoặc nhọn ở đầu, cả hai mặt lá đều có lông, mép lá có răng cưa.
Hoa nhân trần mọc thành cụm ở đầu cành, dài khoảng 30cm. Đây là loài hoa có màu lam tím và đài hình chuông xẻ thành 5 răng, thùy ngoài hình mác dài rộng, thùy trong hẹp. Quả nhân trần hình trứng, dài bằng với đài hoa, bên trong có nhiều hạt nhỏ.
Thành phần, thu hái và bào chế dược liệu nhân trần
Các nghiên cứu về dược liệu nhân trần chỉ ra rằng toàn thân cây chứa khoảng 1% tinh dầu với thành phần chủ yếu là paracymen, pinen, limonen, cineol và anethol. Ngoài ra, đây còn là dược liệu chứa hàm lượng lớn chất chống oxy hóa polyphenol, flavonoid và coumarin.
Toàn bộ phần phía trên mặt đất của cây nhân trần đều có thể sử dụng làm dược liệu, thu hái chủ yếu vào mùa hè – thời điểm cây đang ra hoa sau đó đem thái nhỏ, sấy hoặc phơi khô, cất nơi khô mát để dùng quanh năm.
Cây nhân trần có tác dụng gì với sức khỏe?
Nhân trần là vị thuốc Đông y được sử dụng từ lâu đời với nhiều tác dụng với sức khỏe. Đặc biệt, nhân trần còn được nghiên cứu và chứng minh hiệu quả vượt trội trong việc điều trị các bệnh lý gan mật.
Một số tác dụng của nhân trần đối với sức khỏe như:
Tăng cường chức năng gan, giải độc gan
Nhân trần có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tăng cường chức năng gan. Từ đó, giúp giảm các chỉ số men gan, bilirubin về ngưỡng bình thường. Đồng thời, nhân trần còn giúp cải thiện rõ rệt các triệu chứng vàng da, mệt mỏi, đau ở vùng gan, nước tiểu vàng, nóng trong, mụn nhọt, mẩn ngứa do gan kém…
Nhân trần giúp bảo vệ và tăng cường chức năng gan
Tăng tiết dịch mật
Trong thành phần nước sắc nhân trần có chất 6,7-dimethoxycoumarin có tác dụng lợi mật và giảm trương lực cơ vòng Oddi giúp việc bài tiết mật trở nên dễ dàng hơn. Từ đó, giúp hỗ trợ điều trị viêm túi mật hiệu quả.
Hạ lipid máu
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, nhân trần có tác dụng hạ mỡ máu, điều trị rối loạn chuyển hóa lipid, ngăn ngừa tình trạng gan nhiễm mỡ, xơ vữa động mạch.
Chống viêm, ức chế một số loại vi khuẩn
Nước sắc nhân trần còn có tác dụng ức chế các loại vi khuẩn lao, trực khuẩn bạch hầu, thương hàn, phó thương hàn A, trực khuẩn mủ xanh, trực khuẩn E.coli, trực khuẩn lỵ, tụ cầu vàng, não mô cầu, virus cúm… giúp điều trị các trường hợp nhiễm khuẩn.
Tác dụng theo y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền, nhân trần có vị đắng, cay, tính hơi hàn, quy kinh tỳ, vị, can đởm. Vị thuốc này có tác dụng thanh nhiệt, lợi thấp, chỉ thống, lợi tiểu, thoái hoàng, làm ra mồ hôi giúp điều trị bệnh vàng da, sốt nóng, tiểu tiện không thông và phục hồi sức khỏe cho phụ nữ sau sinh.
Cách dùng và một số công thức trà nhân trần
Theo dược điển Việt Nam, liều dùng nhân trần từ 10 – 15g/ ngày dưới dạng thuốc sắc.
Trà nhân trần có nhiều tác dụng tốt với sức khỏe
Dưới đây là một số công thức trà nhân trần giúp hỗ trợ điều trị bệnh:
Công thức 1: Nhân trần 30g thái vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, sau 15 phút có thể dùng được, pha thêm một chút đường phèn uống thay trà trong ngày.
Công dụng: Thanh nhiệt lợi thấp, thoái hoàng dùng để phòng bệnh do thấp nhiệt gây ra và điều trị viêm gan cấp và mạn tính.
Công thức 2: Nhân trần 300g, sinh địa hoàng 60g, trà xanh 30g. Ba vị tán vụn, mỗi ngày lấy 30g hãm với nước sôi trong bình kín, sau 10 – 15 phút có thể dùng được, uống thay trà trong ngày.
Công dụng: Chữa viêm gan vàng da cấp tính có sốt.
Công thức 3: Mạch nha 500g, nhân trần 500g, quất bì 250g. Tất cả sấy khô tán vụn, mỗi ngày dùng 60g hãm với nước sôi trong bình kín, sau 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.
Công dụng: Sơ can lý khí, tiêu thực thoái hoàng dùng để điều trị viêm gan giai đoạn di chứng có rối loạn tiêu hóa, chán ăn, đầy bụng chậm tiêu…
Công thức 4: Râu ngô 300g, nhân trần 150g, bồ công anh 150g. Tất cả tán vụn, mỗi ngày dùng 50g hãm với nước sôi trong bình kín, sau 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.
Công dụng: Thanh nhiệt lợi thấp, lợi mật thoái hoàng dùng để điều trị viêm gan, viêm túi mật, sỏi mật…
Lưu ý: Các bạn không nên tự ý mua và sử dụng nhân trần điều trị bệnh khi chưa được sự tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa.
BS Hoàng Hậu
