Lá trầu không – Vô vàn lợi ích có thể bạn chưa biết
Lá trầu không là một vị dược liệu nổi tiếng với đặc tính kháng khuẩn mạnh. Bên cạnh đó, trầu không cũng mang lại vô vàn lợi ích tuyệt vời không phải ai cũng biết.
Lá trầu không mang lại nhiều tác dụng trị bệnh
Tên khoa học
Trầu không hay còn gọi là trầu, thược tương, trầu cay, trầu lương, thổ lâu đằng có tên khoa học là Piper betle L. hay Piper siriboa L. thuộc họ Hồ tiêu Piperaceae.
Mô tả đặc điểm
Trầu không là một loại cây leo, thân nhẵn. Lá mọc so le, phiến lá hình trái xoan dài 10 – 13cm, rộng 4,5 – 9 cm, phía cuống hình tim, đầu lá nhọn, khi soi lên có rất nhiều điểm chứa tinh dầu nhỏ, thường có 5 gân lá. Lá 2 mặt nhẵn, mặt trên màu sẫm bóng, gân nổi rõ ở mặt dưới. Cuống lá có bẹ dài 1,5 – 3,5cm, gốc đôi khi hơi lệch.
Cành hình trụ, có khía dọc, bén rễ ở các mấu. Cụm hoa mọc ở kẽ thành bông ngắn. Cây có lá bắc (lá bắc là lá mọc kèm cụm hoa). Lá bắc tròn hoặc hình trái xoan. Quả mọng, tròn và có lông ở đỉnh. Toàn cây có tinh dầu thơm, cay.
Mùa hoa quả vào tháng 5 đến tháng 8. Trầu không là loài cây ưa ẩm, ưa sáng, sinh trưởng mạnh trong mùa mưa ẩm.
Bộ phận dùng
Cây trầu không được trồng ở nhiều nơi tại Việt Nam để lấy lá ăn trầu. Ngoài ra còn được trồng phổ biến ở nhiều nước khác có khí hậu nhiệt đới như Ấn Độ, Trung Quốc, Malaysia, Philippin, Indonesia.
Để dùng làm thuốc, trầu không cũng được thu hái tương tự với lá dùng ăn trầu, dùng tươi, đôi khi có thể dùng rễ.
Tính vị, quy kinh
Theo Đông y, lá trầu không có vị cay nồng, mùi thơm hắc, tính ấm, quy vào các kinh phế, tỳ, vị.
Chúng có tác dụng trừ phong thấp, chống lạnh, hạ khí, tiêu đờm, tiêu viêm, sát trùng.
Lá trầu không có tác dụng diệt khuẩn, kháng viêm tốt do chứa thành phần phenol là Betel phenol và Chavicol. Do đó lá thường được sử dụng để trị ho, cảm cúm, chữa viêm da, nổi mẩn ngứa, bảo vệ dạ dày, ngăn ngừa bệnh tật.
Thành phần hóa học
Thành phần quan trọng nhất trong lá là đường và tinh dầu chiếm 0,8 – 2,4%, thơm mùi creozot (mùi củi đốt), có vị nóng. Trong tinh dầu, có hai thành phần chính gồm phenol và betel-phenol kèm theo một số hợp chất phenolic khác.
Ngoài ra, lá còn có nhiều vitamin nhóm B (chủ yếu là axit nicotinic), axit ascorbic và caroten, piperbetol, methylpiperol, piperol A và piperol B.
Tác dụng dược lý
Cao chiết lá và tinh dầu trầu không có hoạt tính kháng sinh rất mạnh ức chế một số chủng vi khuẩn như: tụ cầu vàng, phế cầu, Staphylococcus albus, Bacillus subtilis, liên cầu tan máu, Escherichia coli, Salmonella typhi… và các chủng nấm Candida albicans, C. stellatoides, Aspergillus niger…
Năm 1961, phòng Đông y thực nghiệm của Viện Vi trùng học đã xác định qua thực nghiệm tính kháng sinh bay hơi của lá trầu không. Cao nước lá trầu không được thí nghiệm điều trị bệnh viêm chân răng cho hiệu quả tốt.
Một số tác dụng dược lý khác của trầu không được nghiên cứu gồm:
- Tác dụng chống co thắt cơ trơn, ức chế tăng quá mức nhu động ruột, ức chế hệ thần kinh trung ương ở động vật có vú.
- Piperbetol, methylpiperbetol, piperol A và piperol B phân lập từ trầu không ức chế đặc hiệu sự kết tập tiểu cầu ở thỏ.
- Cao nước chế thành thuốc mỡ có tác dụng làm lành vết thương nhanh chóng ở thỏ.
Công dụng của lá trầu không
Ngoài công dụng phổ biến dùng ăn trầu, người ta còn sử dụng lá trầu giã nát, cho thêm nước sôi để rửa các vết loét, mụn nhọt, hắc lào, mề đay, ghẻ ngứa, bỏng, thậm chí dùng làm nước nhỏ mắt chữa viêm kết mạc, chàm mặt ở trẻ em.
Nhiều nơi cũng dùng lá trầu không đắp lên ngực để chữa ho và hen, khi thời tiết thay đổi, đờm nhiều khó thở, cảm mạo hoặc đắp lên vú để giảm tiết sữa.
Trầu không dùng chữa hàn thấp gây nhức mỏi, đau bụng, đầy hơi, vết thương nhiễm trùng có mủ sưng đau.
Súc miệng hàng ngày với nước có dịch chiết lá trầu không giúp phòng viêm họng, viêm quanh răng, viêm tai, hỗ trợ trị bạch hầu. Ngoài ra trầu không còn được dùng để giảm hôi miệng.
Một số bài thuốc có dùng trầu không
1. Chữa chàm ở trẻ mới sinh
Dùng 2 – 3 lá trầu không tươi cắt thật nhỏ cho vào một cốc nhỏ, đổ nước sôi vào cho ngập lá trầu làm như khi pha chè. Đợi khoảng 10 – 15 phút cho chất trong lá trầu tiết ra nước, dùng nước này rửa vết chàm. Nếu vết chàm lớn có thể dùng số lượng lá nhiều hơn. Hoặc có thể dùng lá đun với nước sôi kỹ, để ấm rồi rửa cho bé. Ngày làm 2 – 3 lần.
2. Sát trùng vết thương
Lá trầu không, lá thanh táo, lá cỏ răng cưa, lượng bằng nhau. Tất cả đem giã nát rồi đắp lên vết thương.
Hoặc lá trầu không tươi 40g, rửa sạch, đun với 2 lít nước sôi trong 15 – 20 phút. Để nguội, gạn lấy nước trong, thêm phèn 8g vào, khuấy tan rồi rửa vết thương.
3. Chữa mụn nhọt
Lá trầu không, lá thồm lồm, hoa dâm bụt, lấy lượng bằng nhau. Giã nát tất cả rồi đắp lên mụn.
4. Chữa tiểu rắt
Rễ trầu không (hoặc dùng thân, lá), rễ cau, mỗi vị 10g. Sắc uống ngày một thang, dùng vài ngày đến khi khỏi.
5. Chữa sai khớp, bong gân
Lá trầu không 12g, nghệ già 20g, lá cúc tần, lá xạ can mỗi vị 12g. Giã nát, trộn với một ít giấm, bọc gạc rồi đắp lên chỗ sưng đau. Thay băng sau khoảng 2 – 3 ngày/lần.
6. Chữa viêm họng
Hoạt chất trong lá trầu không có tác dụng chống viêm hiệu quả, có tác dụng chữa viêm họng. Lấy một nắm lá trầu không đem giã nát cùng 1 thìa cà phê mật ong. Ngậm hỗn hợp này trong cổ họng khoảng 10 – 15 phút mỗi lần bị đau để giảm tình trạng đau họng, viêm họng do vi khuẩn.
7. Ngăn ngừa đau răng do sâu răng
Vi khuẩn tích tụ lâu dài trong khoang miệng là nguyên nhân dẫn đến sâu răng và gây đau răng. Nhai lá trầu sẽ giúp tiết ra các hoạt chất chống viêm và sát khuẩn giúp bảo vệ răng miệng tốt hơn.
Dùng lá trầu không, rửa sạch, thêm ít muối, giã nhỏ, hoà vào một chén rượu. Gạn lấy nước ngậm liên tục tới khi giảm đau nhức.
8. Trầu không giúp giảm đầy bụng, khó tiêu
Uống nước lá trầu không pha loãng giúp giảm đầy bụng, khó tiêu do trong lá trầu không chứa khoảng 1,8% tinh dầu, có đặc tính nóng ấm, dễ tiêu hóa.
9. Giúp trị cảm lạnh, nhức đầu
Lá trầu có tính nóng ấm, kháng khuẩn mạnh có thể giúp trị cảm lạnh, đau đầu. Cách dùng có thể lấy một ít lá trầu không, đem giã nát rồi bọc trong một chiếc khăn xô chà xát dọc sống lưng giống như cạo gió để trị cảm lạnh hoặc dùng đắp lên vùng thái dương để giảm đau đầu.
10. Trầu không trị nước ăn chân tay
Lấy một nắm lá trầu không đun với nước sôi, sử dụng để rửa tay chân hàng ngày sẽ giúp thuyên giảm tình trạng nước ăn chân tay gây ngứa ngáy.
11. Trầu không hỗ trợ chữa nấm da
Có thể giã nát rồi đắp lá trầu không lên khu vực bị nấm hoặc dùng nước lá trầu không đun sôi để rửa.
12. Chữa chảy máu chân răng, nhiệt miệng
Hoạt chất Flavonoid trong lá trầu không có khả năng sát khuẩn và cầm máu. Do đó người bị chảy máu chân răng, nhiệt miệng có thể nhai nát lá trầu trong miệng hàng ngày để giảm các bệnh lý răng miệng.
13. Trầu không chữa các bệnh phụ khoa
Trầu không được sử dụng phổ biến để trị các bệnh phụ khoa như viêm âm đạo, viêm cổ tử cung do đặc tính kháng khuẩn, kháng nấm hiệu quả.
Hãy sử dụng khoảng 10 lá trầu không đem đun sôi trong 1,5 – 2 lít nước. Sau đó lấy nước để vệ sinh vùng kín hàng ngày. Do hoạt tính kháng sinh bay hơi, trầu không cũng được sử dụng để xông vùng kín.
14. Trị hôi nách
Ngoài việc sử dụng trầu không để khử mùi hôi miệng, nó còn có thể giúp giảm hôi nách nhờ đặc tính sát khuẩn.
Dùng nửa quả chanh xát đều lên nách, đợi 5 phút sau đó rửa sạch lại. Giã nát lá trầu lấy nước cốt đem lau lên vùng nách. Thực hiện như vậy từ 2– 3 lần mỗi tuần sẽ giúp giảm hôi nách.
Ds. Thanh Loan
