Bất ngờ những tác dụng đối với sức khỏe của dược liệu sài hồ
Sài hồ là loại dược liệu được sử dụng trong nhiều bài thuốc Đông y trị cảm mạo sốt rét. Cùng tìm hiểu kỹ các công dụng khác của dược liệu sài hồ trong y học cổ truyền.
Sài hồ là dược liệu được sử dụng trong nhiều bài thuốc
Dược liệu sài hồ
Tên khoa học: Bupleurum chinense DC
Họ: Umbellifera (hoa tán)
Tên gọi khác của sài hồ: Bắc sài hồ, Sà diệp sài hồ, Thiết miêu sài hồ, Trúc diệp sài hồ,…
Mô tả
Sài hồ là loại cây có nguồn gốc từ Trung Quốc và Nhật Bản.
Cây sài hồ mọc thành bụi, cao khoàng 40 – 90cm, phân nhánh từ gốc rồi tỏa ra xung quanh. Thân cây non có màu xanh có lông mịn, khi già thì bề mặt thân cây nhẵn có màu tía hoặc xanh nâu.
Lá sài hồ có mùi thơm hắc. Phiến lá hình thìa, mọc so le, dày và mép lá có răng cưa. Mặt dưới lá màu nhạt còn mặt trên láng bóng. Hoa sài hồ mọc ở đầu cành thành cụm có màu vàng. Quả sài hồ chia thành 10 cạnh.
Phần dùng làm thuốc của dược liệu sài hồ là lá và rễ, nhưng phần lớn dùng rễ. Trong rễ có chứa tinh dầu và 0,5% saponin; trong lá, thân chứa rutin.
Tính vị, quy kinh
Sài hồ có vị đắng, tính hơi hàn (hoặc tính bình – theo một số tài liệu ghi chép). Đi vào kinh can, đởm, tâm bào và tan tiêu.
Công năng chủ trị
Về tác dụng của sài hồ sẽ có 2 hướng nghiên cứu:
Theo Đông y
Công năng: Thoái nhiệt, giải uất, điều kinh, phát biểu, hòa lý, thăng dương, sơ can chỉ thống.
Chủ trị: Sài hồ dùng sống trị chứng khó tiểu, sốt không ra mồ hôi, trị các chứng ngoại cảm. Thuốc sao tẩm trị chứng kinh nguyệt không đều, sốt rét, hoa mắt, ù tai, trẻ bị thủy đậu hoặc sởi.
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại
Sài hồ đã được đưa vào nghiên cứu trên động vật và được chứng minh một số công dụng sau:
- Sài hồ có tác dụng an thần, giải nhiệt, ức chế vi khuẩn lao, kháng virus bại liệt, virus cúm và có tác dụng chống viêm.
- Hạ mỡ trong máu, lợi mật và bảo vệ gan.
- Tăng khả năng tổng hợp protein, tăng miễn dịch.
- Khi kết hợp sài hồ với nhân sâm và cam thảo có thể giúp kích thích chức năng tuyến thượng thận ở những người bệnh có tiền sử dùng corticosteroid trong thời gian dài.
Cách dùng – liều lượng
Dược liệu sài hồ được dùng chủ yếu ở dạng sắc với liều 4 – 16g/ ngày.
Các bài thuốc trị bệnh từ sài hồ
1. Bài thuốc trị ngoại cảm, phong hàn
Chuẩn bị:
| Bán hạ | 8 – 12g | Hoàng cầm | 8 – 12g |
|---|---|---|---|
| Đảng sâm | 8 – 12g | Chích cam thảo | 4 – 6g |
| Sinh khương | 3 lát | Đại táo | 4 – 6 quả |
| Sài hồ | 12 – 16g |
Thực hiện: Sắc uống, mỗi ngày uống 1 thang cho tới khi khỏi hẳn.
2. Bài thuốc trị chứng cảm mạo
Chuẩn bị: Lượng bằng nhau của các dược liệu
- Phòng phong
- Thược dược
- Gừng tươi
- Sài hồ
- Trần bì
- Cam thảo
Thực hiện: Trộn dược liệu vào chung, mỗi lần lấy 12gram sắc lấy nước uống. Chia nước sắc thành 3 lần và uống trong ngày.
3. Bài thuốc trị rong kinh, tiêu chảy, ra nhiều khí hư, sa tử cung, sa trực tràng
Tình trạng rong kinh ở nữ giới có thể tham khảo sử dụng bài thuốc có sài hồ
Chuẩn bị:
| Đảng sâm | 12g | Hoàng kỳ | 20g |
|---|---|---|---|
| Đương quy | 12g | Bạch truật | 12g |
| Chích cam thảo | 4g | Trần bì | 4 – 6g |
| Sài hồ | 6 – 10g | Thăng ma | 4 – 8g |
Thực hiện: Đem các vị sắc lấy nước uống.
4. Bài thuốc cho người bị mỡ máu cao
Chuẩn bị: Sài hồ 3g và 1 ít lá hán quả.
Thực hiện: Mỗi ngày đều sắc nước uống có thể giúp làm giảm chất béo tích tụ ở gan.
5. Bài thuốc trị chứng thiếu dương
Các triệu chứng gồm: ngực hông đầy tức, chán ăn, hay nôn ọe, tim hồi hộp, miệng đắng, cổ họng khô.
Chuẩn bị:
| Hoàng cầm | 12 gr | Cam thảo | 4 gr |
|---|---|---|---|
| Đảng sâm | 12 gr | Đại táo | 3 quả |
| Sài hồ | 12 gr | Sinh khương | 8gr |
| Pháp bán hạ | 12 gr |
Thực hiện: Dùng các vị sắc lấy nước uống.
6. Bài thuốc chữa mất ngủ
Chuẩn bị:
| Phục linh | 10gr | Sài hồ | 4gr |
|---|---|---|---|
| Long cốt | 5gr | Duyên đơn | 3gr |
| Bạch thược | 5gr | Quế chi | 3gr |
| Hoàng cầm | 5gr | Cam thảo | 3gr |
| Bán hạ | 5gr | Nhân sâm | 3gr |
| Vỏ hàu | 20g |
Thực hiện: Sắc tất cả dược liệu trên với 3 bát nước, đun cạn đến khi còn 1,5 bát nước thì dừng lại.
Chia số thuốc đó thành 3 phần uống hết trong ngày.
Các lưu ý khi sử dụng sài hồ trong điều trị bệnh
- Cần biết cách phân biệt với loại Nam sài hồ/ Hải sài hồ (Pluchea pteropoda) – loại thực vật mọc hoang ven biển.
- Không dùng sài hồ cho người có chứng âm hư, can dương vượng và hỏa hư.
- Không sử dụng cho trường hợp triều nhiệt (sốt định kỳ) và chứng ho do phế âm hư.
- Dùng đúng liều lượng, quá liều có thể gây xuất huyết hoặc khiến bệnh nặng hơn.
- Không nên sử dụng vị thuốc này cho người đang mang thai, trẻ nhỏ, người bệnh xơ gan và giãn tĩnh mạch thực quản.
- Người bệnh lao phổi có biến chứng nếu dùng sài hồ chỉ nên sử dụng lượng nhỏ khoảng 4 – 6 gram/ngày.
- Nên dùng chung sài hồ cùng với bạch thược để làm dịu đi tác dụng kích thích và tăng tác dụng trấn thống, thư can của loại dược liệu này.
- Không sử dụng vị thuốc này đồng thời với loại thuốc ức chế miễn dịch như: Daclizumab, Tacrolimus, Mycophenolate, Muromonab-CD3,…
Đào Tâm
