Bán chi liên

Thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, lợi tiểu

Toàn cây phơi hoặc sấy khô của cây Bán chi liên (Scutellaria barbata D. Don), họ Bạc hà (Lamiaceae).

Mô tả

Bán chi liên còn có tên là hoàng cầm râu, thuẩn râu. Cây bán chi liên có rễ mảnh dẻ, thân vuông, tụ lại thành bó, tương đối mỏng, mặt ngoài màu tím sẫm hoặc màu xanh lục hơi nâu. Lá mọc đôi, có cuống ngắn, phiến lá hầu như nhàu nát, khi dàn phẳng có hình trứng ba cạnh hoặc hình mác, dài 1,5-3 cm, rộng 0,5-1 cm, đỉnh lá tù, gốc lá hình nêm rộng, mép lá nguyên hoặc hơi khía tai bèo; mặt trên lá màu lục sẫm, mặt dưới màu lục xám.

Hoa mọc đơn độc trong kẽ lá ở phần trên của cành, thủy của đài hoa tù hoặc hơi tròn; tràng hoa hai môi, có màu vàng nâu hoặc tía xanh nhạt, dài khoảng 1,2 cm, có lông tơ. Quả dẹt, màu nâu nhạt. Mùi nhẹ, vị hơi đắng.

Cây bán chi liên mọc ở nơi sáng và ẩm, gặp ở ruộng hoang, bãi hoang từ vùng thấp đến vùng cao.

Chế biến

Cây bán chi liên được thu hái vào mùa hè và mùa thu khi cành lá đang xum xuê, loại bỏ tạp chất, rửa sạch, rồi phơi hoặc sấy khô để làm dược liệu.

Bảo quản

Bảo quản bán chi liên ở nơi khô mát.

Thành phần hóa học

Toàn cây bán chi liên chứa: hợp chất phenol, alcaloid, scutellarein, isocarthamidin, scutellarin, carthamidin, sterol và tannin.

Tác dụng dược lý

Flavonoid scutellarin có tác dụng ức chế hoạt động của protein kinase C não chuột cống trắng được tinh chế một phần.

Tính vị, quy kinh

Tân, khô, hàn. Vào kinh phế, can, thận.

Công năng, chủ trị

Bán chi liên có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, hóa ứ, lợi tiểu.

Chủ trị: Hỗ trợ điều trị ung thư phổi, ung thư trực tràng, ung thư dạ dày, thực quản, chửa trứng, gan bị cứng hóa, bụng báng, viêm tuyến vú, nhọt sưng thũng.

Rắn cắn, té ngã chấn thương có thể lấy cây tươi giã nát, đắp bó nơi đau. (Lưu ý, nếu nghi ngờ rắn độc cắn, cần sơ cứu rồi nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất).

Cách dùng, liều lượng

Bán chi liên được dùng chữa đinh nhọt, viêm gan với liều 20 – 40g cây khô, sắc uống. Có thể dùng riêng hay phối hợp với các vị thuốc khác.

Toàn cây bán chi liên được dùng làm thuốc hạ sốt, lợi tiểu và điều trị khối u tân sinh, áp xe phổi, lao phổi xơ, viêm ruột thừa, viêm gan, xơ gan cổ trướng.

Mụn nhọt sưng đau, viêm vú, viêm da mủ, sâu bọ cắn đốt có thể dùng cây bán chi liên tươi, giã nát rồi đắp vào chỗ đau hoặc lấy nước rửa vết thương. Nếu dùng đường uống, có thể sắc 20-40 g bán chi liên rồi uống.

Bán chi liên còn được dùng thay ích mẫu trị bệnh phụ khoa.

Tài liệu tham khảo

1. “Dược điển Việt Nam V”, Bộ Y tế, Nhà xuất bản Y học 2017

2. “Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam – Tập 1”, Nhà xuất bản Khoa học và kỹ thuât, tái bản lần thứ nhất.