Dây thìa canh

Caulis et folium Gymnemae sylvestris

Cành và lá phơi hay sấy khô của cây Dây thìa canh (Gvmnema silvestre (Retz.) R. Br. ex Schult.), họ Thiên lý (Asclepiadaceae).

Mô tả

Dược liệu chưa cắt đoạn có dạng dây leo, dài tới 6 m, đường kính tới 3 mm. Thường cắt đoạn dài 1,5 cm đến 3 cm. Khi khô có màu xanh lục. Lá có phiến bầu dục hoặc xoan ngược thon dài 6 cm đến 7 cm, rộng 2,5 cm đến 5 cm, đầu nhọn có mũi, gân phụ 4 đến 6 cặp, rõ ở mặt dưới, nhăn lúc khô; cuống dài 5 cm đến 8 cm.

Chế biến

Thu hái quanh năm, phơi hoặc sấy khô, thái đoạn 1,5 cm đến 3 cm, khi dùng sao vàng.

Bảo quản

Để nơi khô, tránh ẩm.

Thành phần hóa học:

Thành phần hóa học có hoạt tính chính của dây thìa canh là axit gymnemic – chất thuộc nhóm saponin triterpenoid.
Các thành phần khác như flavone, anthraquinone, hentri-acontane, pentatriacontane, α và β- chlorophylls, phytin, resins, d-quercitol, axít tartaric, axít formic, axít butyric, lupeol, … Dịch chiết cây cũng cho thấy có thành phần ancaloid.

Tác dụng dược lý:

• Tác dụng hạ và ổn định đường huyết:

Tác dụng hạ đường huyết của dây thìa canh đã được quan sát thấy qua nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước, trên cả động vật và trên người.

Tác dụng hạ đường huyết của Dây thìa canh có những điểm tương đồng như insulin nhanh: đỉnh tác dụng hạ đường huyết ở 2h và duy trì đến 4h; mức độ hạ đường huyết tương đương ở thời điểm 2h và 4h. Ngoài ra cũng có một số nghiên cứu cho thấy tác dụng giảm cholesterol máu, giảm béo phì cũng rất hiệu quả.

• Tác dụng hạ lipid máu, giảm mỡ và cholesterol trong máu: Dịch chiết Dây thìa canh có tác động lên chuyển hóa lipid, làm giảm có ý nghĩa các chất béo tiêu hóa được, làm tăng bài tiết các Sterol trung tính và Sterol acid qua phân, ngoài ra còn làm giảm Cholesterol toàn phần và Triglycerid trong huyết tương.

• Làm tăng tiết insulin của tuyến tụy và tăng cường hoạt lực của insulin
• Tác dụng làm ức chế hấp thu đường glucose ở ruột

Tính vị, quy kinh

Vị đắng, tính hàn. Vào kinh phế, tỳ, thận.

Công năng, chủ trị

Lợi tiểu, nhuận tràng, hạ đường huyết. Chủ trị: Tiểu tiện bí dắt, tiểu vàng đỏ, tiểu đường, táo bón do nhiệt.

Cách dùng, liều lượng

Ngày dùng 10 g đến 12 g, dưới dạng thuốc sắc.

Nếu dùng dây thìa canh khô: rửa thìa canh 1 lần qua nước sạch, cho vào ấm đun, thêm khoảng 1,5 lít nước. Đun sôi và duy trì sôi nhỏ lửa thêm khoảng 15 phút cho ngấm (Đến khi thấy cạn nước còn một nửa) thì có thể sử dụng được. Thời điểm dùng thìa canh tốt nhất là sau bữa ăn, đây là thời điểm giúp bệnh nhân hạ đường huyết tốt nhất.

Tài liệu tham khảo

1. “Dược điển Việt Nam V”, Bộ Y tế, Nhà xuất bản Y học 2017