U gan là hiện tượng tăng sinh bất thường của các tế bào gan, thường là biến chứng của các tổn thương mãn tính trên gan. U gan có thể là lành tính hoặc ác tính, nhưng cả hai đều gây ảnh hưởng trầm trọng tới sức khỏe người bệnh.
U gan là biến chứng của tổn thương gan kéo dài
U gan là gì?
U gan là tình trạng tăng sinh bất thường của các tế bào trên hoặc trong gan, có thể là nguyên phát hoặc thứ phát.
Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất, đóng vai trò như một nhà máy trao đổi và phân loại các chất mà cơ thể tiếp nhận qua ăn uống. Tổn thương tại gan, luôn đi kèm với suy giảm chức năng chuyển hóa và gây nhiều rối loạn khác.
Phân loại u gan
Có nhiều loại u gan khác nhau, tuy nhiên, dựa trên đặc điểm tăng sinh, chúng được chia thành 2 nhóm chính là: u gan lành tính và u gan ác tính (ung thư gan).
U gan lành tính
- U mạch máu: sự tăng trưởng không phải ung thư hình thành do sự tập hợp các mạch máu bất thường.
- U nang gan: túi chứa đầy chất lỏng thường không biểu hiện triệu chứng và không cần điều trị trừ khi chúng phát triển lớn và gây khó chịu.
- U tuyến: một khối u không phải ung thư bắt đầu ở các mô như da hoặc tuyến.
- Các nốt khu trú: khối u gan lành tính chủ yếu xuất hiện ở phụ nữ trong độ tuổi từ 20 đến 30.
U gan ác tính
- Ung thư biểu mô tế bào gan (HCC): là ung thư gan phổ biến nhất, thường xuất hiện ở độ tuổi trên 50. Nam giới có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn so với nữ giới.
- Ung thư đường mật và ung thư biểu mô túi mật: là những dạng ung thư hiếm gặp, xảy ra tại túi mật và ống mật.
- U nguyên bào gan: bệnh lý ác tính có thể xảy ra ở cả người lớn và trẻ nhỏ, tuy nhiên phần lớn các trường hợp đều xảy ra ở trẻ em dưới 5 tuổi.
U gan ở người có thể lành tính hoặc ác tính
Các triệu chứng u gan
Các dấu hiệu và triệu chứng của u gan thường khác nhau ở mỗi người, nhưng nhìn chung hầu hết các trường hợp đều có triệu chứng mờ nhạt trong giai đoạn đầu. Thăm khám định kỳ giúp phát hiện và kiểm soát khối u hiệu quả.
Các ảnh hưởng nghiêm trọng chỉ xuất hiện ồ ạt và khó kiểm soát trong giai đoạn sau của bệnh, khi khối u đã to, chèn ép gây đau và ảnh hưởng tới chức năng nhiều cơ quan.
Các triệu chứng có thể gặp trong giai đoạn sau của u gan là:
- Đau do khối u chèn ép các tế bào xung quanh
- Gan to có dịch hoặc không, đau bụng, vàng da
- Ăn uống không tiêu, gầy sụt do kém hấp thu
- Men gan cao bất thường
- Miễn dịch suy giảm
- Xuất huyết, tiểu cầu tụt…
Ung thư gan có thể di căn tới các bộ phận khác nhau, phá hủy và gây tổn thương trầm trọng cho cơ thể.
Chẩn đoán u gan
Các bệnh lý tại gan thường diễn tiến chậm, biểu hiện thầm lặng và khó kiểm soát, việc phát hiện u gan thường do vô tình hoặc thăm khám định kỳ.
Phương pháp chẩn đoán xác định u gan bao gồm:
- Chẩn đoán hình ảnh: xác định sự hiện diện, kích thước, vị trí và hình dạng khối u dựa trên kết quả hình ảnh X-Quang, chụp CT, cộng hưởng từ MRI,…
- Xét nghiệm công thức máu: men gan tăng cao bất thường, tiều cầu thấp, chỉ số AFP (dấu ấn ung thư gan) cao.
- Sinh thiết tế bào khối u để xác định u lành tính hay ác tính.
Các biện pháp điều trị u gan
Việc điều trị u gan được chỉ định cụ thể trong từng trường hợp dựa trên loại u gan, giai đoạn, kích thước khối u và mức độ tổn thương tế bào gan.
U gan lành tính có thể được chỉ định dùng thuốc và theo dõi định kỳ đối với các u có kích thước nhỏ. Trong trường hợp kích thước khối u đáng kể, phẫu thuật cắt khối u có thể loại bỏ hoàn toàn u gan.
Ung thư gan thường khó loại bỏ hoàn toàn, việc điều trị thường bao gồm:
Loại bỏ khối ung thư: phẫu thuật nút mạch, cắt bỏ 1 thùy hay 1 bên gan có thể được thực hiện để loại bỏ tế bào ung thư cùng phần gan tổn thương và mất chức năng hoàn toàn ra khỏi cơ thể, tránh để lây lan sang các vùng và vị trí khác.
Hóa trị: các tác nhân trị liệu hóa học được đưa vào cơ thể để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc để ngăn chặn chúng phát triển, thường áp dụng cho các trường hợp ung thư gan giai đoạn muộn, khi khối u kích thước rất lớn và di căn.
Ghép gan: việc thực hiện ghép gan thường được cân nhắc đối với các trường hợp tổn thương và mất chức năng gan hoàn toàn, không thể can thiệp phẫu thuật hay xạ trị. Ghép gan chỉ được thực hiện khi tìm được gan ghép tương thích.
Phẫu thuật ghép gan trong ung thư gan
Chế độ ăn uống và sinh hoạt giúp kiểm soát và dự phòng u gan
Chế độ ăn uống
Gan là cơ quan chính chuyển hóa thức ăn được cơ thể tiêu hóa thành các chất cần thiết cho mọi hoạt động của tế bào và hệ cơ quan, cung cấp và dự trữ năng lượng cho cơ thể.
Khi chức năng gan suy giảm hoặc mất đi, các chất dinh dưỡng vào cơ thể không được sử dụng, thậm chí ứ đọng và suy giảm sức khỏe tổng thể. Việc có một chế độ ăn phù hợp, đảm bảo người bệnh có thể hấp thu là điều tối quan trọng trong việc duy trì cuộc sống.
Người u gan được khuyến cáo nên ăn thức ăn loãng, dễ tiêu hóa và hấp thu, hạn chế gia vị và dầu mỡ. Không nên ăn quá no mà nên chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để tránh áp lực lên gan, thận.
Hạn chế uống quá nhiều nước và dùng đường vì chúng có thể dẫn đến hiện tượng phù, tràn dịch màng bụng khiến cơ thể mệt mỏi và nặng nề hơn.
Các loại thực phẩm tốt cho bệnh nhân u gan bao gồm:
- Rau xanh: nguồn bổ sung vitamin, chất xơ, hỗ trợ cải thiện tiêu hóa cho người bệnh.
- Trái cây có múi (cam, quýt, bưởi): chứa hàm lượng lớn vitamin C, hỗ trợ tăng cường sức khỏe và đề kháng cho người bệnh.
- Các loại sữa hạt, dầu cá và ngũ cốc: cung cấp acid béo, chống lại stress oxy hóa, dọn dẹp gốc tự do và ức chế các phản ứng viêm đang diễn ra .
Kiểm soát và dự phòng sớm u gan
Thăm khám định kỳ thường xuyên giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý u gan.
Hạn chế thức khuya, tránh xa các tác nhân có hại cho gan như rượu bia, thuốc lá…
Tiêm phòng viêm gan virus cũng là một biện pháp hữu hiệu để ngừa u gan, bởi virus viêm gan là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan và ung thư gan.
Thải độc, bảo vệ và ngăn ngừa u gan
Có rất nhiều dược liệu được chứng minh mang lại nhiều tác dụng có lợi cho gan và được sử dụng rộng rãi như Diệp hạ châu, Nhân trần, Trần bì, Đương quy, Cam thảo, Bạch truật…
Công dụng chính của các dược liệu này là thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, tiêu viêm, kiện tỳ vị, bổ khí huyết, giúp làm mát gan, hạ men gan, giải độc, bảo vệ và tăng cường chức năng cho gan.
Người có dấu hiệu viêm gan hoặc suy giảm chức năng gan có thể tham khảo sử dụng để thải độc, bảo vệ và tái tạo gan.
Dược sĩ Thu Hà
