Đột quỵ là một tổn thương ở não xảy ra khi dòng máu cung cấp cho não bị gián đoạn hoặc suy giảm đáng kể. Não bị thiếu ô-xy và dinh dưỡng khiến các tế bào não bắt đầu chết chỉ trong vòng vài phút. Vì vậy, đột quỵ được coi là một tình huống cấp cứu y tế và cần phải được phát hiện xử trí càng nhanh càng tốt.
Nguy cơ tử vong do đột quỵ ngày càng tăng lên
Đột quỵ, thường gọi là “tai biến mạch máu não”, là nguyên nhân hàng đầu của tàn tật và tử vong trên toàn thế giới. Gần 800.000 người Mỹ bị đột quỵ hàng năm—xấp xỉ 137.000 người trong số đó tử vong và cuộc sống của những người sống sót phải chịu di chứng suốt đời. Ngày nay có khoảng 6,5 triệu người sống sót qua đột quy đang sống ở Mỹ. Nhiều năm trước, đột quỵ được coi là không thể chữa trị, nhưng hiện nay đã có các kỹ thuật mới giúp bệnh nhân qua khỏi hoặc phòng tránh các cơn đột quỵ tốt hơn.
Phân biệt các dạng đột quỵ
Trước hết bệnh nhân và người nhà bệnh nhân cần phân biệt được các dạng đột quỵ khác nhau:
Đột quỵ do thiếu máu cục bộ:
Gây ra bởi tắc nghẽn trong động mạch, chiếm khoảng 85% số ca đột quỵ. Mặc dù có những đánh giá trên diện rộng, nhiều cơn đột quỵ thuộc dạng này vẫn còn chưa rõ nguyên nhân. May mắn thay, các liệu pháp dự phòng có hiệu quả cho tất cả các loại đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Các loại đột quỵ do thiếu máu cục bộ phổ biến là:
– Đột quỵ do huyết khối: Một cục máu đông (huyết khối) hình thành trong một động mạch ở cổ hoặc não. Những huyết khối này có thể do tích tụ chất béo, gọi là các mảng bám.
– Đột quỵ do tắc mạch: Tắc nghẽn bởi các cục máu đông hình thành ở đâu đó trong cơ thể (thường là tim) và di chuyển đến não. Nguồn phổ biến thường là nhịp bất thường ở hai buồng phía trên của tim (rung tâm nhĩ), có thể làm hình thành cục máu đông.
>> Xem thêm 6 Thói quen phá hủy mạch máu: Nguyên nhân gây đột quỵ và tử vong hàng đầu
Đột quỵ do xuất huyết:
Xuất huyết có nghĩa là chảy máu. Loại đột quỵ này được gây ra bởi sự rò rỉ hoặc vết nứt trên một động mạch não hoặc trên bề mặt não. Những vết nứt này có thể là do phình mạch (một khu vực mỏng, yếu trên thành động mạch) hoặc bởi sự dị dạng của hệ thống mạch máu não. Xuất huyết có thể xuất hiện ở trong não, hoặc trong khoảng không giữa não và lớp bảo vệ bên ngoài của nó. Khoảng 15% trường hợp đột quỵ là do xuất huyết.
>> Xem thêm Chiêu trò lừa đảo khi tin vào chích máu đầu ngón tay trị đột quỵ
Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA): Thường gọi là đột quỵ nhỏ, TIA thực chất là những giai đoạn ngắn có triệu chứng của đột quỵ, thường chỉ kéo dài vài phút. TIA được gây ra bởi sự giảm tạm thời dòng máu cung cấp cho một phần của não, và không gây ra tác dụng rõ rệt lâu dài. Nhưng TIA được coi là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ cao hơn, và cần được thông báo cho bác sỹ ngay.
>> Xem thêm Thức ăn dành cho người sau đột quỵ
Dấu hiệu cảnh báo đột quỵ và TIA
Các dấu hiệu cảnh báo của đột quỵ và TIA giống nhau, và bao gồm sự xuất hiện đột ngột và ngắt quãng của các triệu chứng sau:
- Tê liệt cấp tính, ốm yếu hoặc tê cứng mặt, cánh tay hoặc chân, đặc biệt là một bên của cơ thể. Nếu bạn không thể nâng hai tay qua đầu cùng một lúc, hoặc nếu bạn không thể cười một cách bình thường có thể là dấu hiệu cơn đột quỵ đang đến.
- Mất thăng bằng đột ngột, chóng mặt, mất phối hợp tay chân
- Mờ mắt hoặc giảm thị lực ở một hoặc cả hai mắt đột ngột, hoặc nhìn đôi.
- Lú lẫn đột ngột, khó nói hoặc không hiểu các câu đơn giản. Nếu bạn không thể nhắc lại một câu đơn giản có thể cơn đột quỵ đang đến
- Đột ngột xuất hiện cơn đau đầu dữ dội khu trú tại một điểm, không rõ nguyên nhân; có thể kèm theo nôn mửa.
Tuy nhiên, có nhiều tình trạng khác có thể giống đột quỵ, và cần phải có một chuyên gia y tế xác định nguyên nhân của các triệu chứng này. Việc học cách nhận biết các dấu hiệu này là quan trọng với bệnh nhân và người nhà bệnh nhân và phải cảnh giác ngay khi các dấu hiệu xuất hiện. Mặc dù các dấu hiệu này có thể không gây đau đớn và thậm chí qua đi nhanh chóng, chúng là những dấu hiệu cảnh báo rõ ràng rằng một cơn đột quỵ đã xảy ra hoặc có thể sắp xuất hiện. Mỗi phút đều quý giá: bạn được điều trị càng sớm (lý tưởng là trong vòng 60 phút), nguy cơ xuất hiện tổn thương vinh viễn càng giảm. Nếu bạn thấy có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo đột quỵ nào, liên hệ ngay với bác sỹ hoặc người thân của bạn để phản ứng càng nhanh càng tốt.
