Tiêm vắc xin COVID-19 AstraZeneca được cáo buộc có liên quan tới vấn đề cục máu đông ở người đã tiêm. Tìm hiểu cục máu đông là gì và những biến chứng của cục máu đông đối với sức khỏe.
Cục máu đông là gì?
Cục máu đông là một cục máu chuyển từ trạng thái lỏng sang dạng gel hoặc bán rắn. Đông máu là một quá trình cần thiết giúp cho bạn không bị mất máu quá nhiều trong một số trường hợp nhất định như khi bị thương hoặc đứt tay.
Khi cục máu đông hình thành bên trong các tĩnh mạch không phải lúc nào cũng sẽ tự tan. Đây có thể là một tình huống rất nguy hiểm và thậm chí có thể gây nguy hiểm tính mạng.
Một cục máu đông bất động sẽ không gây hại, tuy nhiên chúng có khả năng di chuyển và gây ra nguy hiểm. Nếu cục máu đông bị vỡ và di chuyển qua tĩnh mạch đến tim và phổi có thể gây tắc nghẽn và ngăn chặn lưu lượng máu. Đây là một trường hợp y tế khẩn cấp.
Các loại cục máu đông
Hệ thống tuần hoàn được tạo thành các mạch gọi là tĩnh mạch và động mạch giúp vận chuyển máu đi khắp cơ thể. Các cục máu đông có thể hình thành trong tĩnh mạch hoặc động mạch.
Khi cục máu đông xảy ra trong động mạch gây ra các triệu chứng ngay và cần được điều trị khẩn cấp. Các triệu chứng của cục máu đông trong động mạch gây ra đau dữ dội, tê liệt các bộ phân của cơ thể hoặc cả hai. Cục máu đông trong động mạch có thể dẫn đến đau tim hoặc cơn đột quỵ.
Cục máu đông trong tĩnh mạch thì hình thành chậm hơn theo thời gian, nhưng vẫn có thể đe dọa tĩnh mạch. Loại cục máu đông tĩnh mạch nghiêm trọng nhất được gọi là huyết khối tĩnh mạch sâu.
Huyết khối tĩnh mạch sâu
Huyết khối tĩnh mạch sâu là tên gọi cục máu đông hình thành ở một trong những tĩnh mạch sâu nhất trong cơ thể. Thường tĩnh mạch sâu ở một bên chân hoặc ở cánh tay, xương chậu, phổi hoặc não.
Huyết khối tĩnh mạch sâu cùng với thuyên tắc phổi (một loại cục máu đông trong tĩnh mạch ảnh hưởng tới phổi) làm ảnh hưởng tới 900.000 người Mỹ mỗi năm. Mỗi năm loại cục máu đông này khiến 100.000 người Mỹ tử vong mỗi năm.
Không có cách nào để nhận biết liệu bạn có bị đông máu hay không nếu không được bác sĩ khám xét.
Khi xuất hiện cục máu đông thường sẽ không xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào rõ ràng. Và các triệu chứng của cục máu đông lại khá giống với cá bệnh khác. Hãy xem xét các dấu hiệu và triệu chứng cảnh báo sớm cục máu đông ở chân hoặc cánh tay, tim, bụng, não và phổi.
Cục máu đông ở chân và cánh tay
Theo bác sĩ phẫu thuận và chấn thương Akram Alashari thì nơi thường xuất hiện cục máu đông nhất thường là ở cẳng chân.
Cục máu đông ở chân hoặc cánh tay có thể gây ra các triệu chứng khác nhau gồm:
- Sưng tấy
- Đau đớn
- Da đổi màu hơi đỏ
- Cảm giác ấm ở nơi có cục máu đông
Các triệu chứng sẽ phụ thuộc vào kích thước của cục máu đông. Đó là lý do mà bạn có thể không có bất kỳ triệu chứng nào hoặc bạn có thể chỉ bị sưng nhẹ ở bắp chân mà không đau. Nếu cục máu đông lớn thì toàn bộ chân có thể bị sưng tấy kèm theo cơn đau lan rộng.
Tuy không phổ biến như cục máu đông ở chân nhưng cũng có thể xuất hiện cục máu đông ở cánh tay. Khả năng bị cục máu đông sẽ tăng lên nếu như các triệu chứng xuất hiện chỉ ở một chân hoặc một cánh tay.
Cục máu đông trong tim hoặc cơn đau tim
Cục máu đông trong tim gây ra cơn đau tim. Tim là vị trí ít phổ biến xuất hiện cục máu đông nhưng vẫn có thể xảy ra. Cục máu đông trong tim gây ra đau ngực hoặc cảm thấy nặng nề. Chóng mặt và khó thở là các triệu chứng tiềm ẩn nguy cơ cục máu đông trong tim.
Cục máu đông trong bụng
Đau và sưng bụng dữ dội có thể là triệu chứng của cục máu đông ở vị trí nào đó trong bụng. Đây cũng có thể là các triệu chứng của viêm dạ dày hoặc ngộ độc thực phẩm.
Cục máu đông trong não hoặc gây ra đột quỵ
Cục máu đông trong não gây ra cơn đột quỵ. Cục máu đông trong não gây ra đau đầu dữ dội và đột ngột cùng với một số triệu chứng khác như khó nói hoặc giảm hoặc mất tầm nhìn.
Cục máu đông trong phổi gây thuyên tắc phổi
Cục máu đông di chuyển trong phổi gây ra thuyên tắc phổi. Các triệu chứng có thể là dấu hiệu thuyên tắc phổi gồm:
- Khó thở đột ngột không phải do tập thể dục
- Tức ngực
- Đánh trống ngực hoặc tim đập nhanh
- Gặp vấn đề về hô hấp
- Ho ra máu
Các yếu tố nguy cơ dẫn tới cục máu đông
Một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng bị đông máu. Nằm viện kéo dài hoặc một cuộc đại phẫu sẽ làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
Các yếu tố phổ biến khiến bạn có nguy cơ hình thành cục máu đông gồm có:
- Người già, người trên 65 tuổi
- Người ít vận động kéo dài
- Người béo phì
- Phụ nữ có thai
- Tiền sử gia đình có người bị vấn đề cục máu đông
- Hút thuốc lá
- Ung thư
- Dùng một số loại thuốc tránh thai.
Khi nào cần gọi cho bác sĩ
Chẩn đoán cục máu đông chỉ bằng các triệu chứng là rất khó. Theo CDC thì tới 50% người bị huyết khối tĩnh mạch sâu đều không có triệu chứng. Đây là lý do tại sao tốt nhất bạn nên gọi cho bác sĩ nếu bạn nghĩ mình có cục máu đông.
Các triệu chứng không rõ nguyên nhân đặc biệt đáng lo ngại. Gọi ngay cấp cứu nếu như bạn gặp phải bất kỳ trường hợp sau:
- Khó thở đột ngột
- Đau ép ngực
- Khó thở, không nhìn hoặc không nói được
Bác sĩ sẽ cần siêu âm không xâm lấn để xem xét động mạch hoặc tĩnh mạch để chẩn đoán tình hình bệnh.
Đào Tâm
