Di căn là chỉ sự lây lan của tế bào ung thư trong cơ thể. Khi bị di căn là người bệnh đang ở giai đoạn nào của bệnh ung thư và liệu có khả năng chữa khỏi không?
Di căn là gì?
Ung thư di căn là khi tế bào ung thư đã lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Đối với nhiều loại ung thư thì di căn được gọi là ung thư giai đoạn IV (4). Quá trình mà tế bào ung thư lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể gọi là di căn.
Khi tế bào ung thư tách khỏi khối u, chúng có thể di chuyển đến các bộ phận khác của cơ thể thông qua đường máu hoặc hệ thống bạch huyết (các mạch bạch huyết tương tự như các mạch máu, trừ việc chúng mang chất lỏng trong suốt và các tế bào của hệ miễn dịch).
Ung thư di căn có cùng tên với ung thư nguyên phát. Ví dụ ung thư vú di căn đến phổi thì sẽ gọi là ung thư vú di căn, không phải là ung thư phổi. Đây sẽ được gọi là ung thư vú giai đoạn IV, không phải là ung thư phổi.
Đôi khi, người bệnh được chẩn đoán ung thư di căn mà các bác sĩ không nhận biết được khối u nguyên phát bắt đầu từ đâu. Loại ung thư này không rõ nguồn gốc.
>> Xem thêm Phân loại các loại bệnh ung thư máu và cách điều trị
Tìm hiểu quá trình tế bào ung thư di căn
Các tế bào ung thư lây lan ra khắp cơ thể theo một loạt trình tự các bước, bao gồm:
- Chúng tách khỏi khối u ban đầu và xâm nhập vào hệ thống mạch máu hoặc hạch bạch huyết.
- Tế bào ung thư gắn vào thành mạch máu hoặc mạch bạch huyết và di chuyển vào một bộ phận khác của cơ thể.
- Chúng sẽ dừng lại trong các mạch máu nhỏ ở một vị trí xa, xâm lấn vào thành mạch máu và di chuyển vào mô xung quanh.
- Phát triển trong mô này cho tới khi hình thành một khối u nhỏ.
- Tế bào ung thư khiến các mạch máu mới phát triển, tạo thành nguồn cung cấp máu cho phép khối u di căn tiếp tục phát triển.
Hầu hết các tế bào ung thư khi lây lan sẽ chết ở một số thời điểm trong quá trình này. Tuy nhiên, nếu có điều kiện thuận lợi cho các tế bào ung thư ở mỗi bước, một số trong số chúng có thể hình thành các khối u mới ở các bộ phận khác trong cơ thể. Các tế bào ung thư di căn cũng có thể không hoạt động ở một vị trí xa trong nhiều năm trước khi bắt đầu phát triển trở lại nếu có.
Các bộ phận ung thư di căn tới
Ung thư có thể lan sang hầu hết các bộ phận của cơ thể, mặc dù các loại ung thư khác nhau sẽ có khả năng lây lan đến một số bộ phận nhất định hơn các loại khác. Một số vị trí bị ung thư di căn nhiều nhất là xương, gan và phổi.
Tìm hiểu một số vị trí ung thư di căn phổ biến đối với từng loại bệnh ung thư dưới đây:
- Ung thư tiền liệt tuyến: di căn tới tuyến thượng thận, xương, gan, phổi
- Ung thư vú: di căn tới xương, não, gan, phổi
- Ung thư đại tràng: di căn tới gan, phổi, phúc mạc
- Ung thư thận: di căn tới tuyến thượng thận, xương, não, gan, phổi
- Ung thư phổi: di căn tới tuyến thượng thận, xương, não, gan phổi
- Khối u ác tính: di căn tới xương, não, gan, phôi, da và cơ
- Ung thư buồng trứng: di căn tới gan, phổi, phúc mạc
- Ung thư tuyến tụy: di căn tới gan, phổi, phúc mạc
- Ung thư trực tràng: di căn tới gan, phổi, phúc mạc
- Ung thư tuyến giáp: di căn tới xương, gan, phổi
- Ung thư tử cung: di căn tới xương, gan, phổi, phúc mạc và âm đạo.
Dấu hiệu nhận biết ung thư di căn
Ung thư di căn không phải lúc nào cũng gây ra các triệu chứng. Khi các triệu chứng bệnh xuất hiện và tần suất người bệnh gặp phải sẽ tùy thuộc vào kích thước và vị trí khối u di căn.
Triệu chứng chung đi kèm với ung thư di căn gồm:
- Người luôn mệt mỏi, không có năng lượng và khó có thể thực hiện các công việc sinh hoạt thường ngày
- Giảm cân không rõ nguyên nhân
- Đau đớn
- Khó thở
Dấu hiệu phổ biến của khối u di căn liên quan tới vị trí di căn gồm:
- Đau nhức xương và bị gãy xương, khi khối u di căn vào xương
- Nhức đầu, co giật hoặc chóng mặt khi khối u di căn vào não
- Khó thở khi ung thư di căn tới phổi
- Vàng da hoặc chướng bụng khi ung thư di căn tới gan.
Điều trị ung thư di căn
Các phương pháp điều trị cho ung thư di căn thường nhằm kiểm soát sự phát triển của khối u bằng cách ngăn chặn hoặc làm chậm sự phát triển của chúng. Có những người bệnh có thể sống nhiều năm trong tình trạng ung thư di căn được kiểm soát tốt.
Các phương pháp điều trị khác có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh bằng cách làm giảm triệu chứng. Cụ thể:
Ung thư di căn não
Tùy thuộc vào số lượng khối u và mức độ bệnh trong phần còn lại của cơ thể, bác sĩ có thể yêu cầu phẫu thuật, xạ trị, phẫu thuật bằng dao gamma, hóa trị hoặc sử dụng thuốc giảm đau.
Ung thư di căn xương
Nếu di căn xương không gây đau và có nguy cơ gẫy xương thì chúng có thể được theo dõi và điều trị bằng thuốc. Trường hợp người bệnh bị đau và có khả năng bị gãy xương thì có thể cần xạ trị vào vị trí bị tổn thương.
Ung thư di căn phổi
Điều trị di căn phổi phụ thuộc vào mức độ di căn cũng như ung thư nguyên phát. Hầu hết các trường hợp, người bệnh sẽ dùng cùng loại thuốc như đang dùng để điều trị ung thư nguyên phát.
Nếu di căn tạo ra chất lỏng xung quanh phổi, người bệnh có thể cần thực hiện nội soi lồng ngực để loại bỏ chất lỏng giúp thở dễ dàng hơn.
Ung thư di căn gan
Có nhiều cách điều trị ung thư di căn gan tùy thuộc vào mức độ của ung thư nguyên phát cũng như số lượng và kích thước của khối u di căn. Trong nhiều trường hợp, di căn gan cũng sử dụng thuốc điều trị như ung thư nguyên phát.
Đối với một số bệnh ung thư, khối u nguyên phát và di căn có thể được điều trị bằng cách phẫu thuật và cắt bỏ bằng tần số vô tuyến. Tuy nhiên, cấy ghép nội tạng không được lựa chọn trong điều trị bệnh di căn.
Di căn và ung thư giai đoạn cuối
Ung thư giai đoạn cuối thường để mô tả giai đoạn mà các tế bào ung thư không thể chữa khỏi. Nghĩa là bệnh ung thư sẽ không thể biến mất hoàn toàn và sẽ khỏi được hoàn toàn khi điều trị. Tuy nhiên, cũng có trường hợp một số loại bệnh ung thư tiến triển được kiểm soát kéo dài và được coi như một bệnh mạn tính.
Khi ung thư tiến triển trong giai đoạn cuối mà không thể chữa khỏi thì điều trị nhằm:
- Thu nhỏ khối u ung thư
- Làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư
- Giảm các triệu chứng ung thư gây ra
- Kéo dài tuổi thọ cho người bệnh
Đối với một số người, chỉ tới khi ung thư giai đoạn cuối họ mới phát hiện ra mình mắc bệnh. Đối với những người khác thì ung thư có thể không tiến triển cho tới nhiều năm sau khi được chẩn đoán lần đầu.
Ung thư giai đoạn cuối có thể chỉ tiến triển tại chỗ nhưng cũng có thể bị di căn:
- Ung thư tiến triển cục bộ: khi khối u phát triển ra bên ngoài bộ phận cơ thể mà chúng bắt đầu phát triển nhưng chưa lan sang các bộ phận khác. Ví dụ như một số bệnh ung thư bắt đầu ở não có thể coi là tiến triển vì kích thước lớn hoặc gần các cơ quan hoặc mạch máu quan trọng. Điều này có thể khiến chúng nguy hiểm tới tính mạng dù chưa lan sang các bộ phận khác trong cơ thể. Tuy nhiên, một số loại bệnh ung thư tiến triển cục bộ như ung thư tuyến tiền liệt lại có thể được chữa khỏi.
- Ung thư di căn: là khi tế bào ung thư đã lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Ung thư lan rộng thường là do chúng không thể được kiểm soát bằng cách điều trị. Không phải tất cả khối u di căn đều là ung thư giai đoạn cuối. Một số loại ung thư như ung thư tinh hoàn có thể bị di căn sang các bộ phận khác nhưng vẫn có cơ hội chữa khỏi.
Ung thư di căn có chữa khỏi hoàn toàn được không?
Hiện nay các nhà nghiên cứu vẫn đang trong quá trình tìm ra phương pháp điều trị tận gốc ung thư. Một số loại ung thư di căn có thể được chữa khỏi như ung thư ruột kết và u ác tính. Tuy nhiên, điều trị ung thư di căn hiện nay vẫn đang chỉ dừng lại bằng các phương pháp có tính chất giảm nhẹ. Nghĩa là giúp cho người bệnh giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống chứ không thể loại bỏ hoàn toàn được tế bào ung thư.
Đối với nhiều người, các phương pháp điều trị giảm nhẹ có thể đem lại tác dụng kiểm soát bệnh trong nhiều năm. Một số loại thuốc giúp ngăn chặn khối u trong thời gian dài nếu người bệnh kiên trì sử dùng dù cuối cùng vẫn có thể xuất hiện tình trạng kháng thuốc. Theo cách này thì ung thư có thể tương tự như một loại bệnh mạn tính cho phép người bệnh chung sống cùng bệnh trong thời gian dài.
Liệu có cách nào phòng ngừa ung thư di căn?
Thời điểm hiện nay, không có phương pháp nào đáng tin cậy để ngăn ngừa sự lây lan của ung thư. Cách tốt nhất để ngăn chặn bệnh ung thư di căn là loại bỏ sớm các khối u nguyên phát ngay từ khi chúng còn rất nhỏ, trước khi chúng có cơ hội di chuyển đến các cơ quan khác trong cơ thể. Đây là một phần lý do vì sao mà tầm soát ung thư là việc rất quan trọng với tất cả mọi người.
Đào Tâm
