Cách duy nhất để biết bạn có bị nhiễm HIV hay không là làm xét nghiệm. Tuy nhiên, các xét nghiệm cần được thực hiện đúng thời điểm và đúng quy trình thì mới có thể cho kết quả chính xác.
Không có xét nghiệm nào có thể phát hiện được virus HIV trong cơ thể ngay sau khi phơi nhiễm (tiếp xúc với yếu tố nguy cơ: máu, dịch tiết của người mắc HIV, hoặc quan hệ tình dục với người mắc HIV…). Khoảng thời gian từ thời điểm phơi nhiễm tới thời điểm mà xét nghiệm có thể cho kết quả chắc chắn về tình trạng nhiễm HIV được gọi là “thời kỳ cửa sổ”.
Thời kỳ này khác nhau ở mỗi người và tùy thuộc vào loại xét nghiệm mà bạn thực hiện. Các biện pháp xét nghiệm hoạt động theo nguyên tắc phát hiện sự có mặt của virus hoặc kháng nguyên p24 (chất được sinh ra bởi virus HIV) hoặc kháng thể (chất được sinh ra bởi hệ miễn dịch của cơ thể dưới sự có mặt của kháng nguyên).
Các phương pháp xét nghiệm HIV chính
Xét nghiệm acid nucleic (NAT):
Đây là phương pháp phát hiện sự có mặt của virus và đo lượng virus có trong máu. Do đó, xét nghiệm này cho biết tình trạng nhiễm HIV sớm nhất, thường sau 10 – 33 ngày kể từ khi phơi nhiễm. Kết quả xét nghiệm sẽ có sau vài ngày.
Xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể:
Nếu lấy máu tĩnh mạch để kiểm tra thì có thể phát hiện được nhiễm HIV sau phơi nhiễm 18 – 45 ngày. Phương pháp này thực hiện tại phòng thí nghiệm, thời gian chờ nhận kết quả là vài ngày.
Cũng có những xét nghiệm nhanh được tiến hành xét nghiệm bằng máu lấy từ ngón tay và trả kết quả sau 30 phút, tuy nhiên xét nghiệm này thường phát hiện HIV vào thời điểm 18 – 90 ngày sau phơi nhiễm.
Xét nghiệm kháng thể:
Đây là phương pháp phổ biến nhất được áp dụng do thời gian trả kết quả nhanh, dễ thực hiện và chi phí thấp. Xét nghiệm có thể phát hiện được HIV vào thời điểm 23 – 90 ngày sau khi phơi nhiễm. Nếu dùng máu tĩnh mạch sẽ phát hiện được sớm hơn so với dùng máu từ ngón tay hoặc nước bọt. Sau khi tiến hành xét nghiệm, bạn có thể chờ để lấy kết quả sau 15 – 30 phút.
Quy trình xét nghiệm kháng thể bằng que thử:
Bước 1: Xé lớp vỏ ngoài bao bọc mỗi que thử.
Lưu ý: với que thử sau khi xé bỏ lớp vỏ, cần phải sử dụng trong thời gian nhất định. Một số sản phẩn quy định khoảng thời gian này không quá 2 giờ để đảm bảo kết quả được chính xác.
Bước 2: Mẫu bệnh phẩm sẽ được nhỏ vào vị trí đặt mẫu trên que thử. Tại đây, có thể nhỏ thêm dung dịch đệm hoặc không. Chờ 15 phút: dưới tác dụng của lực mao dẫn, chất lỏng sẽ di chuyển lên phía trên và gặp kháng nguyên đã được gắn cố định trong ô hiện kết quả người bệnh (vạch kết quả).
Bước 3: Đọc kết quả. Trong mọi trường hợp, sẽ luôn có một vạch chứng hiện lên khi kết thúc thử nghiệm khẳng định que thử vẫn hoạt động bình thường.
- Nếu trong bệnh phẩm có kháng thể HIV, kháng thể này sẽ tạo phức hợp tại vị trí gắn kháng nguyên và tạo phức hợp có màu tại ô kết quả.
- Nếu trong bệnh phẩm không có kháng thể HIV, sẽ không có màu hiển thị ở ô kết quả.
Lưu ý: Không đọc kết quả sau quá 60 phút tính từ thời điểm bắt đầu thử.
Tài liệu tham khảo
1. “HIV Basics: Testing”, Centers of Disease Control and Prevention (CDC), last reviewed: December 3, 2019
2. “HIV Antibody and HIV Antigen (p24)”, Lab Tests Online, last modified on September 20, 2019.
3. Alere Determine™ HIV-1/2 Brochure, Alere, January 2015
4. Alere Determine™ HIV-1/2 Parkage insert, IDEM166364 12000866-02 07/19
