Có tới 85% người dân trên thế giới đều từng bị gặp phải tình trạng mụn trứng cá từ nhẹ tới nặng. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết mình mắc phải loại mụn gì. Phân biệt 6 loại mụn và cách xử lý kịp thời không để lại sẹo.
Mụn trứng cá có thể xuất hiện ở nhiều dạng khác nhau từ những mụn đầu trắng nhỏ cho tới u nang to. Với mỗi loại tổn thương mụn sẽ có phương pháp điều trị khác nhau. Nhận biết được mình mắc phải loại mụn trứng cá nào sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng da về sau như bị rỗ và sẹo thâm.
Mụn trứng cá được các chuyên gia chia làm hai loại, phụ thuộc vào việc chúng có gây viêm nhiễm ở vùng da xung quanh không.
Hầu hết các nốt mụn nhỏ đều có thể tự xử lý tại nhà và sử dụng các loại kem bôi không kê đơn. Tuy nhiên, trường hợp bị mụn trứng cá nặng và kéo dài nhiều năm thì nên đi khám bác sĩ da liễu.
Các loại mụn không viêm
Mụn đầu trắng và mụn đầu đen là mụn không viêm. Chúng là các dạng mụn ít nghiêm trọng nhất và sẽ không gây sưng hay khó chịu quá nhiều cho bạn.
Mụn đầu trắng
Mụn đầu trắng là mụn trứng cá dạng đóng. Đây là những đốm hoặc vết sưng nhỏ có màu da. Để ý kĩ trên nền da sáng sẽ thấy mụn có nhân màu trắng bao quanh là quầng đỏ. Đối với làn da tối màu hơn thì sẽ thấy khu vực xung quanh có màu sẫm hoặc tím. Mụn đầu trắng thường không để lại sẹo.
Da ở xung quanh mụn đầu trắng có thể căng hoặc nhăn nheo đặc biệt là khi mụn lớn hơn và nhô lên cao.
Mụn đầu đen
Mụn đầu đen hay mụn trứng cá mở, là những đốm nhỏ, tối máu có xuất hiện dưới dạng mụn nổi lên bề mặt da. Vùng da xung quanh mụn đầu đen bình thường trong khi nhân mụn sẽ có màu sẫm hơn vùng da xung quanh.
Mụn đầu đen không phải do bụi bẩn tích tụ lại. Mụn đầu đen đơn giản là khi mụn đầu trắng nở to ra. Khi nhân mụn đầu trắng tiếp xúc với không khí thì chúng sẽ sẫm màu lại và trở thành mụn đầu đen.
Phương pháp điều trị
Nhiều loại sữa rửa mặt, kem dưỡng ẩm, gel, toner và kem trị mụn có thể xử lý được mụn không viêm. Chúng thường là hốn hợp các hoạt chất.
Một số loại kem có các thành phần sau sẽ giúp đánh bay mụn đầu trắng và mụn đầu đen hiệu quả:
- Benzyol peroxide
- Axit salicylic (BHA)
- Axit azelaic
- Adapalen
Một số phương pháp khắc phục tại nhà cũng sẽ giúp giảm hầu hết các loại mụn trứng cá không viêm từ nhẹ tới trung bình. Bao gồm:
- Rửa mặt bằng nước ấm và sữa rửa mặt hai lần mỗi ngày
- Sử dụng sữa rửa mặt dịu nhẹ
- Giữ ẩm cho da
- Tránh tiếp xúc với chất gây kích ứng da
- Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
- Luôn bôi kem chống nắng khi ra ngoài
Khi bị mụn trứng cá, bạn không nên kích đẩy mụn hoặc nặn mụn sẽ dễ dẫn tới biến chứng thành sẹo hoặc có thể dẫn tới u nang và nốt sần.
Các loại mụn viêm
Mụn viêm là loại mụn trứng cá nghiêm trọng hơn, có thể xuất hiện ở trên mặt, ngực và lưng. Mụn viêm có thể dẫn tới các biến chứng như sẹo thâm và rỗ.
Mụn viêm có thể có hình thức khác nhau, từ vết sưng nhỏ đáp ứng với các phương pháp điều trị tại chỗ cho tới u nang lớn có thể cần phải phẫu thuật.
Mụn viêm dạng nhẹ
Sẩn
Sần là vết sưng dưới về mặt da nhỏ hơn đường kính 1cm. Các nốt sẩn xuất hiện rắn chắc, sần và nổi lên bề mặt da. Vùng da xung quanh nốt sần cũng bị viêm.
Khác với mụn đầu trắng, mụn sẩn không có nhân nhìn thấy được và cũng không giống mụn đầu đen, lỗ chân lông của mụn không mở rộng.
Mụn mủ
Mụn mủ là vết sưng lớn, mềm với tâm hình tròn chứa đầy mủ trắng hoặc vàng. Xung quanh mụn mủ có màu đỏ hoặc hồng nếu da trắng, màu nâu đậm hoặc đen nếu da đen.
Mủ trong mụn mủ thường là sự kết hợp của tế bào miến dịch và vi khuẩn trong lỗ chân lông bị tắc nghẽn.
Mụn mủ nhìn bên ngoài khá giống mụn đầu trắng nhưng kích thước lớn hơn và bị viêm nhiều hơn.
Phương pháp điều trị:
Một số phương pháp tại nhà và dùng thuốc có thể trị được mụn sẩn và mụn mủ. Bạn nên duy trì các bước:
- Rửa sạch vùng da bằng nước mát và sữa rửa mặt 2 lần mỗi ngày.
- Sử dụng sản phẩm chứa benzoyl peroxide để chống lại vi khuẩn
- Sử dụng sản phẩm chứa axit salicylic để loại bỏ tế bào chết và các mảnh vụn khác
Bác sĩ có thể kê toa các phương pháp điều trị khác gồm dapsone tại chỗ và kháng sinh.
Nghiên cứu cho thấy rằng lột da hóa học trên bề mặt (peel da) cũng là một phương pháp hiệu quả để quản lý các tổn thương do mụn viêm.
Mụn viêm nghiêm trọng
Mụn trứng cá bọc
Trứng cá bọc là các cục cứng bị viêm nằm sâu trong da. Cũng như sần, mụn trứng cá bọc không có đầu nhìn thấy được.
Mụn trứng cá bọc là dạng mụn trứng cá nghiêm trọng và có thể gây biến chứng về da như đốm đen hoặc sẹo.
Tổn thương mụn này xảy ra khi lỗ chân lông bít tăng bị nhiễm trùng và sưng lên trên bề mặt da. Do đó, mụn trứng cá bọc có thể gây biến chứng nguy hiểm về sau cho làn da.
U nang
U nang là những cục cứng lớn, đau, màu đỏ hoặc trắng nằm sâu bên trong da. Không như mụn trứng cá bọc, u nang chứa đầy mủ và thường rất mềm khi chạm vào.
U nang là loại mụn nghiêm trọng nhất. Trong các trường hợp nghiêm trọng thì bác sĩ có thể yêu cầu phẫu thuật để điều trị mụn. Nếu không được điều trị đúng cách, u nang có thể dẫn tới sẹo thâm kéo dài về sau.
Phương pháp điều trị:
Mụn viêm nặng thường không thể tự điều trị tại nhà khỏi mà không tham khảo ý kiến bác sĩ. Các tổn thương mụn này cần được chăm sóc bởi bác sĩ hoặc chuyên gia da liễu.
Bác sĩ sẽ đề nghị kết hợp sử dụng thuốc và thực hiện thủ thuật để điều trị mụn trứng cá bọc và u nang. Bao gồm:
- Kháng sinh, chẳng hạn như doxycycline và amoxicillin
- Sử dụng thuốc tránh thai cho mụn trứng cá liên quan tới nội tiết tố
- Sử dụng retinoids như isotretinoin
- Tiêm steroid
- Sử dụng liệu pháp quang động để chống lại vi khuẩn
- Phẫu thuật dẫn lưu và chiết xuất để loại bỏ u nang lớn
Các giai đoạn mụn trứng cá
Có ba giai đoạn của mụn trứng cá gồm: Nhẹ, trung bình và nặng.
Các đốm mụn mà một người có thể mặc sẽ phát triển trong các giai đoạn mụn trứng cá khác nhau, bao gồm:
Mụn trứng cá nhẹ
Một người chủ yếu phát triển mụn đầu đen và mụn đầu trắng là đang ở giai đoạn mụn trứng cá nhẹ. Họ cũng có thể xuất hiện sẩn và mụn mủ. Tổng số tổn thương mụn dưới 30.
Mụn trứng cá trung bình
Mụn trứng cá mức độ trung bình là khi bạn có nhiều sẩn và mụn mủ, kết hợp với nhiều mụn đầu đen và mụn đầu trắng hơn. Tổng số tổn thương mụn nằm trong khoảng 30 – 125.
Mụn trứng cá nặng
Mụn trứng cá nặng là khi một người phát triển nhiều nốt mụn sẩn, mụn mủ, nốt sần hoặc u nang gây đau đớn. Một người cũng có thể bị sẹo mụn. Tổng tổn thương mụn thường trên 125.
Từng giai đoạn của mụn trứng cá thì một người có thể thay đổi do mức độ nội tiết, độ căng thẳng và do ảnh hưởng lối sống khác. Tất cả đều góp phần vào mức độ nghiêm trọng của mụn trứng cá.
Nguyên nhân dẫn tới mụn trứng cá
Các tế bào chết thường tích tụ trên da và đọng lại bên trong nang lông, đây là nơi lông mọc ra từ các lỗ nhỏ trên bề mặt da. Các tế bào này thường làm tăng bề mặt lỗ chân lông và cuối cùng rơi khỏi da.
Các tuyến bã nhờn gắn liền với nang lông tạo ra một loại dầu gọi là bã nhờn, giúp cho da không bị khô. Khi bã nhờn dư thừa tích tụ sẽ khiến các tế bào chết tích tụ với nhau tạo thành hỗn hợp mắc kẹt trong lỗ chân lông.
Mụn trứng cá sẽ xảy ra khi lỗ chân lông bị tắc do tích tụ tế bào chết, dầu nhờn dư thừa và vi khuẩn trên da.
Khi những vi khuẩn này xâm nhập và lây nhiễm vào các lỗ chân lông bít tắc, chúng sẽ gây viêm nhiễm và hình thành các vết thâm do mụn. Kết quả là tình trạng viêm có thể làm hỏng cấu trúc nang lông – cho phép vi khuẩn, axit béo và lipid xâm nhập vào các vùng da xung quanh. Hệ quả sẽ dẫn tới tình trạng viêm lan rộng, xuất hiện các cụm tổn thương do mụn.
Cảnh báo mụn trứng cá khi nào cần đi khám bác sĩ?
Trong trường hợp mụn trứng cá nhẹ tới trung bình thì bạn có thể sử dụng các biện pháp khắc phục tại nhà và bôi kem trị mụn liên tục trong 2 tới 3 tháng sẽ thấy được kết quả. Đối với những loại mụn viêm nghiêm trọng hơn thì cần nhiều thời gian hơn để có thể sạch mụn.
Bạn nên tới khám da liễu nếu bạn xuất hiện tình trạng mụn đầu trắng, mụn đầu đen, mụn sẩn và mủ bị:
- Không đáp ứng với kem trị mụn
- Rất đau
- Rất lớn
- Chảy nhiều máu
- Có nhiều mủ
- Mụn ảnh hưởng tới gương mặt
- Mụn phát triển ở vùng nhạy cảm như mắt hoặc môi.
Phương pháp ngăn ngừa mụn trứng cá
Phòng ngừa mụn trứng cá trong giai đoạn nội tiết tố biến đổi là rất khó. Tuy nhiên bạn nên duy trì một số cách dưới đây:
- Rửa mặt hàng ngày bằng nước ấm và sữa rửa mặt dịu nhẹ
- Dùng kem dưỡng ẩm thường xuyên
- Nếu bạn đang trang điểm hàng ngày thì cố gắng dùng các sản phẩm dành cho da mụn và tẩy trang kỹ càng vào buổi tối.
- Tránh không được sờ tay lên mặt
Đào Tâm
