Đột quỵ có thể xảy ra với bất kỳ ai và bất kỳ lúc nào. Nhận biết các loại đột quỵ, triệu chứng cũng như nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ để biết cách phòng tránh.
Dấu hiệu cảnh báo đột quỵ
Đột quỵ còn gọi là tai biến mạch máu não xảy ra khi nguồn máu cung cấp cho não bị tắc, gián đoạn hoặc suy giảm, dẫn đến thiếu oxy, dinh dưỡng và các tế bào não bắt đầu chết trong vòng vài phút. Nếu không được cấp cứu kịp thời, người bị đột quỵ có khả năng bị tổn thương não, tàn tật hoặc thậm chí tử vong.
Các triệu chứng đột quỵ có thể xuất hiện từ từ, nhưng cũng có thể có một hoặc nhiều triệu chứng xuất hiện đột ngột như sau:
- Tê hoặc yếu ở mặt, cánh tay hoặc chân, đặc biệt là chỉ xuất hiện ở một bên
- Nhầm lẫn hoặc khó hiểu người khác
- Khó nói
- Nhìn mờ một mắt hoặc cả hai mắt
- Chóng mặt
- Khó giữ thăng bằng, bị té ngã
- Nhức đầu dữ dội mà không rõ lý do
Tìm hiểu chi tiết về các loại đột quỵ
Có 5 loại đột quỵ làm ngừng hoặc gián đoạn dòng máu lên não:
- Đột quỵ do thiếu máu cục bộ
- Đột quỵ do xuất huyết
- Cơn thiếu máu não thoáng qua
- Đột quỵ thân não
- Đột quỵ không rõ nguyên nhân
1. Đột quỵ do thiếu máu cục bộ
Đột quỵ do thiếu máu cục bộ xảy ra khi một mạch máu cung cấp máu cho não bị tắc nghẽn bởi cục máu đông. Hầu hết các trường hợp đột quỵ nằm trong loại này.
Các loại đột quỵ do thiếu máu cục bộ
Có hai loại đột quỵ do thiếu máu cục bộ:
- Đột quỵ huyết khối: gây ra bởi cục máu đông hình thành trong động mạch cung cấp máu cho não, còn được gọi là đột quỵ do xơ vữa động mạch.
- Đột quỵ do cục máu đông bất thường: cục máu đông hình thành ở một nơi khác trong cơ thể và di chuyển qua các mạch máu đến não. Nó bị mắc kẹt ở đó và ngăn chặn dòng máu chảy lên não.
Các triệu chứng của đột quỵ thiếu máu cục bộ
Các triệu chứng phụ thuộc vào phần não bị tổn thương, có thể gồm:
- Đột ngột tê hoặc yếu mặt, cánh tay, chân, thường ở một bên cơ thể
- Giọng nói thay đổi, khó hiểu lời người khác nói
- Chóng mặt, mất thăng bằng, đi lại khó khăn, té ngã
- Nhìn mờ hoặc nhìn đôi
Nguyên nhân đột quỵ do thiếu máu cục bộ
Có mảng bám tích tụ trong động mạch và làm thu hẹp động mạch hay còn gọi là xơ vữa động mạch, là nguyên nhân chính dẫn đến đột quỵ. Điều này làm chậm quá trình lưu thông máu. Mảng bám vỡ ra và rất nhiều tế bào xuất hiện gây ra cục máu đông ngăn chặn dòng máu chảy qua động mạch.
Ngoài xơ vữa động mạch, có nhiều nguyên nhân khác có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ, điển hình như:
- Bị đau tim
- Mắc bệnh rung tâm nhĩ
- Có vấn đề với van tim
- Tổn thương mạch máu ở cổ
- Bị rối loạn đông máu
Các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ thiếu máu cục bộ
- Trên 60 tuổi
- Bị huyết áp cao, bệnh tim, cholesterol cao hoặc tiểu đường
- Nhịp tim không đều
- Hút thuốc lá
- Người thân trong gia đình bị đột quỵ (tính di truyền)
Các biến chứng của đột quỵ thiếu máu cục bộ
Đột quỵ làm tổn thương các tế bào não. Đó là lý do tại sao người bị đột quỵ cần được điều trị càng sớm càng tốt. Nếu không được điều trị, người bị đột quỵ có thể gặp biến chứng như:
- Liệt người
- Co giật
- Các vấn đề trí nhớ và sự hiểu biết
2. Cơn thiếu máu não thoáng qua
Cơn thiếu máu não thoáng qua là sự tắc nghẽn tạm thời trong lưu lượng máu đến não. Các triệu chứng thường chỉ kéo dài trong vài phút nên thường ít được để ý.
Các triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua:
- Tê/yếu một bên cơ thể
- Chóng mặt hoặc mất thăng bằng
- Gặp khó khăn khi nói hoặc hiểu vấn đề
- Nhìn mờ hoặc nhìn đôi
- Nhức đầu dữ dội
Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ dẫn đến cơn thiếu máu não thoáng qua cũng tương tự như đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Cơn thiếu máu não thoáng qua đôi khi là dấu hiệu cảnh báo người bệnh sẽ sớm bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
3. Đột quỵ do xuất huyết
Đột quỵ do xuất huyết xảy ra khi bị chảy máu trong não làm hỏng các tế bào lân cận.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây đột quỵ do xuất huyết:
- Trên 65 tuổi
- Bị cholesterol cao, huyết áp cao hoặc bệnh tiểu đường không được kiểm soát
- Thừa cân, béo phì
- Đã từng bị đột quỵ
- Người thân trong gia đình bị đột quỵ (tính di truyền)
- Hút thuốc lá, sử dụng cocain
- Ăn các thực phẩm không lành mạnh
- Lười vận động
- Bị rối loạn chảy máu
- Dị dạng mạch máu não
- Bị phình động mạch
Phân loại đột quỵ do xuất huyết:
Có hai loại đột quỵ xuất huyết, phân loại dựa trên nơi chảy máu
- Xuất huyết dưới nhện: là tình trạng máu bị rò rỉ chảy vào khoảng trống giữa não và màng bao quanh (màng não).
- Xuất huyết nội sọ: là khi máu đột nhiên tràn vào mô não, dẫn đến tổn thương não.
Các triệu chứng của đột quỵ do xuất huyết:
Các triệu chứng đột quỵ xuất huyết thường tăng dần trong vài phút hoặc vài giờ, mặc dù xuất huyết dưới nhện có thể xuất hiện đột ngột. Một số triệu chứng điển hình là:
- Nhức đầu dữ dội
- Buồn nôn hoặc nôn
- Nhạy cảm với ánh sáng
- Nhìn mờ
- Bất tỉnh
Biến chứng của đột quỵ do xuất huyết
Đột quỵ xuất huyết có thể gây ra các biến chứng như:
- Co giật
- Có vấn đề về trí nhớ và tư duy
- Vấn đề về tim mạch
- Khó nuốt và khó ăn uống
- Khuyết tật thần kinh vĩnh viễn
4. Đột quỵ thân não
Loại này xảy ra trong thân não, gây ảnh hưởng đến cả hai bên của cơ thể. Người bệnh thường bị liệt cơ thể từ cổ trở xuống.
Triệu chứng đột quỵ thân não:
Có thể khó nhận ra các dấu hiệu đột quỵ thân não. Người bệnh có thể xuất hiện một số triệu chứng mà không có dấu hiệu yếu ở một bên cơ thể. Các triệu chứng của đột quỵ thân não bao gồm:
- Chóng mặt và mất thăng bằng
- Buồn nôn hoặc nôn
- Nhìn đôi
- Nói lắp
- Bất tỉnh
- Có vấn đề về hơi thở và huyết áp
- Không thể cử động thân thể, trừ đôi mắt
Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ thân não:
- Các cục máu đông
- Xuất huyết
- Tổn thương động mạch do cử động đầu hoặc cổ đột ngột (rất hiếm)
- Hút thuốc lá
- Huyết áp cao
- Bệnh tiểu đường
- Rung tâm nhĩ
- Bệnh tim
Đột quỵ thân não có thể xảy ra ở một vị trí nhỏ nhưng lại kiểm soát các chức năng quan trọng nên hậu quả thường nghiêm trọng hơn, người bệnh có nguy cơ tử vong cao.
5. Đột quỵ không rõ nguyên nhân
Một số người bị đột quỵ mà không có triệu chứng nhận biết và cũng không rõ nguyên nhân gây ra.
Người bệnh thường phát hiện đột quỵ tình cờ khi chụp cắt lớp não và thấy tổn thương. Người bệnh cũng có thể gặp vấn đề với trí nhớ hoặc gặp chút khó khăn khi di chuyển. Tuy tổn thương nhẹ và không dễ nhận ra nhưng lại ảnh hưởng vĩnh viễn đến não.
Phòng ngừa đột quỵ bằng những thói quen tốt
Nguy cơ bị đột quỵ tăng lên nếu bị huyết áp cao, bệnh tim, bệnh mạch máu, tiểu đường hoặc bị rung tâm nhĩ.
Thay đổi cách sống có thể giúp phòng tránh, kiểm soát bệnh tim mạch, do đó sẽ giúp giảm nguy cơ đột quỵ. Bạn nên áp dụng những thói quen lành mạnh sau:
- Theo dõi huyết áp và kiểm soát huyết áp nếu chỉ số quá cao
- Kiểm tra lượng cholesterol định kỳ
- Giữ lượng đường trong máu ở mức phù hợp
- Bỏ thuốc lá càng sớm càng tốt
- Ăn uống lành mạnh với nhiều trái cây tươi, rau và ngũ cốc nguyên hạt. Cắt giảm chất béo bão hòa (như thịt đỏ), cắt giảm muối và đường.
- Tập thể dục thường xuyên
- Giữ cân nặng ở mức bình thường, khỏe mạnh
- Khám sức khỏe định kỳ để sớm phát hiện và điều trị các vấn đề bất thường (nếu có).
Vân Anh
