Rối loạn nội tiết có thể xảy ra ở cả nam và nữ ở bất kỳ lứa tuổi nào. Ngoài tuổi tác hay một số thói quen thường gặp là nguyên nhân gia tăng nguy cơ rối loạn nội tiết tố, tình trạng này còn có thể do nhiều bệnh lý khác. Hãy cùng thử xem bạn có phải đang bị rối loạn nội tiết tố không và làm sao để khắc phục nhé.
Nội tiết tố và rối loạn nội tiết tố là gì?
Hormone là các hóa chất được sản xuất ra trong hệ nội tiết. Hormone sẽ di chuyển theo dòng máu đến các tế bào và cơ quan, phát tín hiệu hoạt động cho các cơ quan. Hormone giúp điều hòa các hoạt động quan trọng của cơ thể như:
- Nhịp tim
- Thân nhiệt
- Chu kỳ giấc ngủ
- Tâm trạng và mức độ căng thẳng
- Sự tăng trưởng và phát triển cơ thể
- Chu kỳ sinh sản và chức năng sinh dục
- Quá trình chuyển hóa và cảm giác thèm ăn
Hormone đóng vai trò rất quan trọng nên sự mất cân bằng nội tiết tố dù nhỏ cũng có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể. Rối loạn nội tiết hay rối loạn hormone xảy ra khi có quá nhiều hoặc quá ít hormone trong máu.
Cả nam giới và nữ giới đều có thể bị ảnh hưởng bởi sự mất cân bằng hormone insulin, steroid, hormone tăng trưởng và adrenaline. Mặt khác, phụ nữ có thể gặp phải sự mất cân bằng estrogen và progesterone, trong khi đàn ông có thể trải qua sự mất cân bằng testosterone.
Nguyên nhân gây rối loạn nội tiết
Các tuyến nội tiết là các tế bào chuyên sản xuất, lưu trữ và giải phóng hormone vào máu. Có nhiều tuyến nội tiết nằm rải rác khắp cơ thể kiểm soát các cơ quan khác nhau như:
- Tuyến tùng
- Tuyến yên
- Tuyến dưới đồi
- Tuyến thượng thận
- Tuyến giáp và tuyến cận giáp
- Tuyến sinh dục (tinh hoàn và buồng trứng)
Các thói quen trong lối sống sinh hoạt hàng ngày và yếu tố môi trường có thể tác động đến sự mất cân bằng nội tiết tố. Các nguyên nhân thường gặp chính là:
- Thừa cân
- Chán ăn
- Hóa trị và xạ trị
- Căng thẳng kéo dài
- Uống thuốc tránh thai
- Lạm dụng thuốc steroid đồng hóa
- Chế độ ăn uống và dinh dưỡng kém
- Phytoestrogen – loại estrogen tự nhiên được tìm thấy trong các sản phẩm từ đậu nành
- Tiếp xúc với các chất độc tố, chất ô nhiễm và hóa chất gây rối loạn nội tiết như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ…
Một số tình trạng bệnh lý cũng dẫn đến rối loạn nội tiết tố nữ và rối loạn nội tiết tố nam như:
- Tiểu đường tuýp 1 và 2
- Khối u trong tuyến yên
- Bướu cổ do thiếu i ốt
- Viêm tụy di truyền
- Suy giáp (tuyến giáp hoạt động kém)
- Cường giáp (tuyến giáp hoạt động quá mức)
- Tăng đường huyết (sản xuất glucagon quá mức)
- Hạ đường huyết (nhiều insulin hơn glucose trong máu)
- Sản xuất quá mức hoặc sản xuất thiếu hormone tuyến cận giáp
- Hội chứng Cushing (nồng độ hormone cortisol cao)
- Bệnh Addison (nồng độ cortisol và aldosterone thấp)
- Khối u lành tính và u nang ảnh hưởng đến tuyến nội tiết
- Tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh (nồng độ cortisol thấp)
- Phản ứng dị ứng hoặc nhiễm trùng nghiêm trọng
- Hội chứng Turner (ở nữ chỉ có một nhiễm sắc thể X hoạt động)
- Hội chứng Prader-Willi (một căn bệnh rối loạn hiếm gặp dẫn đến một số vấn đề về thể chất, tâm thần và hành vi ở trẻ)
Do đặc điểm giới tính nên nam và nữ giới sẽ có những nguyên nhân và dấu hiệu rối loạn nội tiết tố không giống nhau.
Dấu hiệu rối loạn nội tiết tố
1. Rối loạn nội tiết tố nữ
Phụ nữ sẽ trải qua một số giai đoạn mất cân bằng nội tiết tố tự nhiên trong suốt cuộc đời như ở các mốc thời gian như:
- Dậy thì
- Hành kinh
- Tiền mãn kinh và mãn kinh
- Mang thai, sinh nở và cho con bú
Dấu hiệu rối loạn nội tiết nữ đặc trưng thường là:
- Khó tiêu
- Tăng cân
- Vô sinh
- Âm đạo khô
- Ngực căng, sưng
- Tóc dễ gãy rụng
- Giọng nói trầm hơn
- Táo bón hoặc tiêu chảy
- Kinh nguyệt không đều
- Xương trở nên yếu, giòn
- Bốc hỏa, đổ mồ hôi nhiều về đêm
- Xuất huyết âm đạo không phải do hành kinh
- Mụn trứng cá nhiều trước hoặc trong kỳ kinh nguyệt
- Lông mọc bất thường trên mặt, cổ, ngực hoặc lưng
2. Rối loạn nội tiết nam
Các dấu hiệu rối loạn nội tiết tố nam thường là:
- Căng ngực
- Loãng xương
- Rối loạn cương dương
- Mô vú phát triển quá mức
- Giảm ham muốn tình dục
- Giảm số lượng tinh trùng
- Giảm khối lượng cơ bắp
- Giảm sự phát triển của lông trên cơ thể
Giải pháp tự nhiên điều trị rối loạn nội tiết
Các chất bổ sung tự nhiên có thể được sử dụng để điều trị rối loạn hormone như:
- Nhân sâm dùng để giảm khó chịu, lo lắng và rối loạn giấc ngủ do mãn kinh.
- Thiên ma, đương quy, cỏ ba lá đỏ, dầu hoa anh thảo để điều trị bốc hỏa do mãn kinh.
- Nhân sâm và củ maca cũng có công dụng nhất định trong điều trị rối loạn cương dương.
Việc thay đổi lối sống sinh hoạt cũng có thể có tác dụng làm giảm triệu chứng rối loạn nội tiết tố:
- Ăn uống khoa học: Bạn cần thực hiện một chế độ dinh dưỡng cân bằng để duy trì cân nặng ổn định hợp lý. Đồng thời cũng cần tránh các món ăn có tính cay nóng quá mức do có thể dẫn đến tình trạng bốc hỏa. Đường, carbohydrate tinh chế và các thực phẩm đóng gói cũng có thể gây rối loạn nội tiết tố nên bạn cần hạn chế.
- Giảm căng thẳng: Căng thẳng chính là một trong những yếu tố tác động khiến bạn dễ bị rối loạn nội tiết tố và nổi mụn. Bạn nên sắp xếp lại lịch làm việc và dành thời gian nghỉ ngơi để cơ thể phục hồi năng lượng.
Tập thể dục thường xuyên: Các bài tập yoga hoặc thiền nhẹ nhàng sẽ giúp bạn không chỉ khỏe khoắn mà còn giúp da và tóc khỏe đẹp hơn. - Vệ sinh cá nhân tốt: Vệ sinh sạch sẽ là điều vô cùng cần thiết, nhất là ở những khu vực có nhiều dầu tự nhiên như mặt, cổ, lưng và ngực. Bạn cũng có thể sử dụng sữa rửa mặt, kem hoặc gel bôi trị mụn trứng cá để giảm tình trạng mụn tiến triển nặng.
- Chế biến thực phẩm an toàn: Bạn hãy thay thế chảo chống dính cũ thường xuyên, sử dụng hộp thủy tinh để lưu trữ hay hâm nóng thức ăn và đồ uống. Hãy nhớ là tuyệt đối không sử dụng hộp nhựa trong lò vi sóng để chế biến thực phẩm.
Rối loạn nội tiết tố, đặc biệt là ở nữ giới, luôn là nỗi lo lắng của rất nhiều người. Nếu biết cách điều chỉnh lại lối sống sinh hoạt kết hợp một số biện pháp điều trị, bạn sẽ nhanh chóng lấy lại sự cân bằng cho cơ thể.
