Hội chứng bão Cytokine đối với bệnh nhân Covid-19 là tình trạng hệ miễn dịch tạo ra quá nhiều phản ứng viêm, dẫn tới suy nội tạng và có nguy cơ tử vong. Tìm hiểu nguyên nhân và cách điều trị tình trạng này.
Bão Cytokine không phải là một căn bệnh mà là một vấn đề y tế nghiêm trọng xảy ra trong cơ thể khi gặp phải vấn đề khác nhau. Đôi khi được gọi là hội chứng giải phóng cytokine, CRS.
Bão Cytokine bắt đầu được chú ý nhiều hơn kể từ khi đại dịch Covid-19 xuất hiện. Dù đại dịch vẫn đang diễn biến phức tạp và lan tràn, tuy nhiên, các cơn bão Cytokine dường như là lý do lớn gây ra nhiều triệu chứng nặng ở người nhiễm Covid-19, có nguy cơ tử vong.
Hội chứng bão Cytokine là gì?
Nói một cách tổng thể, cơn bão Cytokine là một chuỗi các phản ứng miễn dịch quá mức gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng. Hệ miễn dịch chứa nhiều thành phần khác nhau giúp chống lại nhiễm trùng. Trong đó bao gồm nhiều loại tế bào giao tiếp với nhau qua các phân tử tín hiệu, gọi là cytokine.
Có nhiều loại cytokine khác nhau thực hiện nhiều loại chức năng. Một số giúp tăng thêm các tế bào miễn dịch khác và một số giúp sản xuất kháng thể hoặc truyền tín hiệu đau. Một số làm cho máu dễ đông hơn. Một số dẫn truyền tạo ra phản ứng viêm, có thể khiến cho mạch máu bị chảy máu nhiều hơn bình thường.
Một nhóm cytokine khác sẽ giúp làm giảm phản ứng viêm bên trong cơ thể. Đây là một sự cân bằng quan trọng vì tình trạng viêm nhiễm quá mức sẽ gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe.
Đối với người khỏe mạnh bình thường, các Cytokine giúp điều phối phản ứng của hệ miễn dịch giúp xử lý chất lây nhiễm như vi rút và vi khuẩn. Vấn đề là khi phản ứng viêm của cơ thể mất kiểm soát, gây hại nhiều hơn lợi.
Nhưng khi cơ thể sản xuất quá nhiều cytokine và không đủ cytokine để điều chỉnh tình trạng viêm, các cytokine gây viêm bắt đầu “tấn công” chính cơ thể ngoài tầm kiểm soát mà không có đủ phản hồi từ các cytokine chống viêm.
Ở những người từng gặp phải bão cytokine, một số cytokine hiện diện trong máu với số lượng cao hơn so với bình thường. Đối với người bệnh Covid-19, sự gia tăng của một số cytokine gây viêm dường như có liên quan tới sự phát triển của hội chứng suy hô hấp cấp tính, là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở những người từng bị nhiễm Covid-19.
Triệu chứng của bão Cytokine
Cơn bão cytokine có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau. Đôi khi đây chỉ những triệu chứng nhẹ, giống như cảm cúm. Những trường hợp khác, bão cytokine có thể nghiêm trọng và đe dọa tính mạng người bệnh.
Các triệu chứng khác của bệnh bao gồm:
- Sốt và ớn lạnh
- Mệt mỏi
- Sưng ở các chi
- Buồn nôn và nôn mửa
- Đau nhức cơ và khớp
- Đau đầu
- Phát ban
- Ho
- Khó thở
- Thở nhanh
- Co giật
- Khó phối hợp các cử động
- Ảo giác
- Thờ ơ và phản ứng kém
Huyết áp thấp và tăng đông máu cũng có thể là dấu hiệu của hội chứng bão cytokine nghiêm trọng. Tim có thể không bơm tốt như bình thường. Do đó, bão cytokine gây ảnh hưởng nhiều tới các hệ thống cơ quan, hệ quả dẫn đến suy các cơ quan và tử vong.
Nguyên nhân gây ra hội chứng Cytokine
Các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu để tìm hiểu các nguyên nhân phức tạp có thể khiến cho bão Cytokine xảy ra. Nguyên nhân có thể do một loạt vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
Hội chứng di truyền
Những người mắc hội chứng di truyền có xu hướng trải qua cơn bão cytokine. Ví dụ người bị một tình trạng gọi là tăng bạch cầu lympho bào thực quản gia đình (HLH). Những khiếm khuyết di truyền này có thể dẫn đến các vấn đề cụ thể trong một số tế bào của hệ miễn dịch.
Những người có tình trạng di truyền trong nhóm này dễ phát triển cơn bão cytokine để phản ứng với nhiễm trùng, thường trong vài tháng đầu đời.
Sự nhiễm trùng
Một số loại nhiễm trùng có thể gây ra bão cytokine ở một số người, bao gồm cả những bệnh do vi rút, vi khuẩn và các tác nhân khác gây ra. Một trong những loại thường được nghiên cứu là bão cytokine từ vi rút cúm A. Các loại nhiễm trùng cúm nặng có thể dễ gây ra cơn bão cytokine.
Ví dụ: Các nhà khoa học cho rằng hội chứng bão cytokine có thể là lý do gây ra tỷ lệ tử vong cao ở người trưởng thành khỏe mạnh trong đại dịch cúm năm 1918. Vi rút Epstein – Barr và cytomegalovirus là một số nguyên nhân phổ biến khác.
Dù hầu hết người bệnh không gặp phải bão cytokine nhưng một số loại nhiễm trùng sẽ dễ gây ra hội chứng này hơn những loại khác.
Nhiễm vi rút SARS-CoV-2 gây ra đại dịch Covid-19 dường như dễ dẫn tới bão cytokine hơn so với các bệnh do một số loại vi rút khác gây ra. Chính vì thế mà số lượng người bệnh tử vong do đại dịch tăng cao hơn đối với các loại bệnh truyền nhiễm khác.
Bệnh tự miễn
Những người mắc một số hội chứng tự miễn dịch có nguy cơ mắc hội chứng bão cytokine cao hơn. Ví dụ như, bệnh có thể xảy ra trong bệnh Still, viêm khớp tự phát ở trẻ vị thành niên có hệ thống và bệnh lupus. Trong các trường hợp này, bão cytokine thường có tên là “Hội chứng hoạt hóa đại thực bào”.
Loại bão cytokine này có thể xảy ra khi bệnh tiềm ẩn của một người trong đợt bùng phát hoặc khi gặp phải nhiễm trùng.
Nguyên nhân khác
Cơn bão cytokine đôi khi cũng có thể là tác dụng phụ của các liệu pháp y tế cụ thể. Vì đôi khi xảy ra các liệu pháp điều trị bệnh bạch cầu gọi là liệu pháp CAR-T. Các loại liệu pháp miễn dịch khác đôi khi cũng gây ra cơn bão cytokine như một tác dụng phụ.
Cơn bão cytokine cũng có thể xảy ra trong một số trường hợp khác, như sau khi cấy ghép nội tạng hoặc tế bào gốc. Một số bệnh ung thư cũng có thể gây ra hội chứng bão cytokine, cũng như các tình trạng ảnh hưởng tới hệ miễn dịch như AIDS.
Nhiễm trùng huyết, một phản ứng miễn dịch đe dọa tính mạng đối với nhiễm trùng, đôi khi được nhiều người coi là một loại hội chứng bão cytokine.
Covid-19
Hầu hết những người bị Covid-19 không phát triển cơn bão cytokine và các triệu chứng. Một số người có thể dễ dàng phát triển cơn bão cytokine từ Covid-19 nếu có một số gen cụ thể khiến hệ miễn dịch của họ phản ứng theo một số cách nhất định.
Hiện nay, các nhà khoa học chưa nghiên cứu được lý do tại sao bệnh nhân Covid-19 phát triển bão cytokine.
Chẩn đoán hội chứng bão Cytokine
Để chẩn đoán người bệnh có gặp phải bão cytokine hay không bác sĩ sẽ xem xét tiền sử bệnh.
Ngoài ra bác sĩ sẽ kiểm tra kĩ xem người bệnh có dấu hiệu đang gặp phải bão cytokine hay không. Bởi bão cytokine có thể ảnh hưởng lớn tới nhiều hệ thống khác nhau của cơ thể. Người bệnh có thể bị giảm huyết áp bất thường, sốt và thiếu oxy trong máu.
Điều quan trọng là bác sĩ phải nhận ra sớm về khả năng bão cytokine có thể xảy ra ở người bệnh. Bởi đây là một tình trạng nguy hiểm.
Người gặp phải bão cytokine có thể xuất hiện những biểu hiện bất thường sau:
- Giảm số lượng tế bào miễn dịch
- Xuất hiện nhiều tổn thương thận hoặc gan
- Tăng các dấu hiệu viêm như protein phản ứng C
- Bất thường về các dấu hiệu đông máu
- Tăng ferritin (liên quan đến phản ứng nhiễm trùng)
Các nhà nghiên cứu vẫn đang nỗ lực tìm hiểu ý nghĩa của cơn bão cytokine trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Một số bác sĩ đã đề nghị tầm soát bệnh nhân mắc bệnh để tìm ra các dấu hiệu viêm trong phòng thí nghiệm có thể chỉ ra cơn bão cytokine.
Điều trị người bệnh gặp phải bão Cytokine
Chăm sóc hỗ trợ là một phần quan trọng trong việc điều trị bão cytokine. Nếu một người đang trải qua các triệu chứng bệnh nghiêm trọng như khó thở, họ có thể cần được chăm sóc trong phòng chăm sóc đặc biệt. Bao gồm các hỗ trợ sau:
- Theo dõi chuyên sâu các dấu hiệu nghiêm trọng
- Sử dụng ống thông
- Chất lỏng được truyền vào tĩnh mạch
- Quản lý chất điện giải
- Chạy thận nhân tạo
Trong một số tình huống, cần điều trị nguyên do dẫn tới bão cytokine. Nếu như bão cytokine là từ nhiễm trùng do vi khuẩn, thuốc kháng sinh có thể hữu ích.
Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp không có phương pháp điều trị đặc hiệu cho tình trạng cơ bản, bác sĩ phải thử các phương pháp khác nhau để cố gắng giảm các phản ứng miễn dịch. Nhưng đây là quá trình phức tạp, một phần bởi hệ thống miễn dịch có nhiều bộ phận khác nhau.
Để chống lại nhiễm trùng, có thể cách điều trị lý tưởng nhất là giảm một phần của phản ứng miễn dịch trong khi các phần khác hoạt động bình thường hoặc được tăng cường.
Nhiều liệu pháp điều trị khác nhau đang được thử nghiệm tuy nhiên chưa được thống nhất về cách tốt nhất trị được cơn bão cytokine. Các lựa chọn điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể gây ra hội chứng này.
Thời điểm phát hiện bệnh cũng rất quan trọng khi điều trị. Bởi một số phương pháp sẽ có hiệu quả hơn khi điều trị sớm, nhưng không có hiệu quả nếu phát hiện muộn.
Hội chứng bão cytokine là một vấn đề về rối loạn điều hòa miễn dịch có thể gây ra triệu chứng nguy hiểm tới tính mạng. Thật đáng sợ nếu như bạn hoặc người thân gặp phải vấn đề này. Tuy nhiên, hãy tin tưởng vào trình độ của các y bác sĩ bởi họ sẽ làm những điều tốt nhất cho người bệnh.
Đào Tâm
