Bỏng là tai nạn thường gặp tại nhà ở cả trẻ nhỏ và người lớn. Vì thế nhận biết các mẹo xử lý vết bỏng hiệu quả sẽ rất hữu ích để áp dụng cho bản thân bạn và gia đình nếu không may gặp phải.
Tổng quan về bỏng
Bỏng là tổn thương trên da do tiếp xúc với nhiệt độ cao, tiếp xúc trong thời gian dài dưới ánh nắng mặt trời hoặc bức xạ khác, tiếp xúc với hóa chất gây cháy da hoặc bị giật điện. Bỏng đôi khi chỉ khá nhẹ nhưng cũng có các trường hợp khẩn cấp đe dọa tới tính mạng.
Điều trị vết bỏng sẽ tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của tổn thương. Bỏng da do cháy nắng, nước sôi diện tích nhỏ thì có thể tự xử lý vết bỏng tại nhà. Tuy nhiên với các trường hợp bỏng sâu hoặc lan rộng thì cần được điều trị y tế khẩn cấp.
Phân biệt triệu chứng của từng cấp độ bỏng
Triệu chứng của bỏng sẽ khác nhau tùy thuộc vào mức độ tổn thương sâu của da. Có thể phải mất một vài ngày các dấu hiệu và triệu chứng của vết bỏng nặng mới tiến triển. Cụ thể:
- Bỏng độ 1: Vết bỏng chỉ ảnh hưởng tới lớp ngoài của da (biểu bì). Bị bỏng gây đỏ da và gây đau.
- Bỏng độ 2: Tổn thương ảnh hưởng tới cả lớp biểu bì và lớp thứ 2 của da (hạ bì). Bỏng gây sưng tấy và các vùng da đỏ, trắng hoặc lấm tấm. Xuất hiện các vết phồng rộp ở vùng da bị bỏng, đau dữ dội. Vết bỏng sâu cấp độ 2 có thể để lại sẹo.
- Bỏng độ 3: Khi tổn thương nhiệt đốt cháy vào tới lớp mỡ bên dưới da. Vùng da bị bỏng có màu đen, nâu hoặc trắng. Bỏng độ 3 có thể phá hủy dây thần kinh, gây tê bì nên những người bị bỏng độ 3 cần sơ cứu tại chỗ và đưa đi cấp cứu khẩn cấp để tránh biến chứng nguy hiểm.
- Bỏng độ 4: Tổn thương nhiệt sâu tới các khớp xương bên trong.
Nếu như bạn hoàn toàn có thể tự xử lý vết bỏng tại nhà với các vết bỏng độ 1 và bỏng độ 2 có đường kính dưới 5cm thì khi có dấu hiệu bỏng độ 3, 4 thì bạn cần đưa người bị bỏng đi cấp cứu ngay. Bởi việc điều trị bỏng cấp độ 3,4 sẽ cần có hỗ trợ y tế và cần điều trị nội trú tại viện.
Phương pháp sơ cứu khi bị bỏng
Khi phát hiện người thân bị bỏng thì phải đưa người đó khỏi khu vực gây ra tổn thương càng sớm càng tốt. Đưa họ ra khỏi đám cháy, dùng nước hoặc chăn để dập lửa.
Hãy cởi bỏ quần áo, đồ trang sức của người lớn hoặc trẻ nhỏ khỏi vùng da bị bỏng để tránh lan rộng vùng bị tổn thương.
Làm mát vết bỏng bằng nước nguội ngay sau khi bị thương. Không được sử dụng đá, nước đá hoặc kem bôi để tránh bị bỏng lạnh.
Sử dụng gạc vô trùng để bao phủ vùng da bị bỏng. Lưu ý chỉ đặt lên trên vết bỏng chứ không quấn chặt để tránh nhiễm trùng.
Nâng cao khu vực da bị tổn thương để giúp giảm sưng.
Biện pháp xử lý vết bỏng hiệu quả tại nhà
Các vết bỏng nhẹ thường mất chỉ khoảng 1 tới 2 tuần để vết thương lành hoàn toàn và thường không để lại sẹo. Mục tiêu của khi xử lý vết bỏng là giảm đau, ngăn ngừa nhiễm trùng và làm cho da lành nhanh hơn. Cụ thể:
1. Dùng nước mát
Việc cần làm đầu tiên sau khi bị bỏng là dội nước mát lên vùng da bị bỏng liên tục trong khoảng 20 phút. Sau đó rửa sạch vùng da bị bỏng bằng xà phòng nhẹ dịu cùng với nước.
2. Chườm mát
Sử dụng một miếng gạc vô trùng hoặc khăn ướt sạch thấm nước mát để đặt lên vùng da bỏng để giảm đau và sưng. Bạn có thể chườm trong khoảng 5 – 15 phút. Không nên sử dụng nước đá để tránh nguy cơ kích ứng vết bỏng.
3. Thuốc mỡ kháng sinh
Thuốc mỡ và kem kháng sinh có thể giúp ngăn ngừa nhiễm trùng. Bôi thuốc mỡ kháng khuẩn lên vết bỏng sau đó che phủ bằng gạc vô trùng xung quanh vết bỏng.
4. Dùng nha đam
Nha đam (lô hội) được nghiên cứu có hiệu quả trong việc chữa lành vết bỏng từ cấp độ 1 cho tới cấp độ 2. Bởi nha đam có khả năng chống viêm, thúc đẩy tuần hoàn và ức chế sự phát triển của vi khuẩn. Lấy gel lô hội nguyên chất từ lá cây bôi trực tiếp lên vùng da bị bỏng. Nếu bạn mua gel lô hội có bán sẵn thì nên chú ý chứa thành phần lô hội cao. Tránh các sản phẩm chứa nhiều chất bảo quản, phụ liệu và nước hoa.
5. Mật ong
Mật ong có khả năng chữa lành nên có thể bôi lên vết bỏng nhẹ. Bôi mật ong vào vết bỏng sẽ giúp chống viêm, kháng khuẩn và kháng nấm cho da.
6. Giảm tiếp xúc với ánh nắng
Cố gắng hết sức tránh tiếp xúc với trực tiếp vết bỏng với ánh nắng mặt trời. Vùng da bị bỏng sẽ rất nhạy cảm với ánh nắng và dễ bị tổn thương.
7. Không cố ý làm vỡ vết phồng rộp ở tổn thương bỏng
Dù rất muốn nhưng bạn đừng tự ý làm vỡ vết phồng rộp ở vùng da bị bỏng. Bởi nếu tự làm rách phần phồng rộp da ở vùng bị bỏng tại nhà sẽ rất dễ bị nhiễm trùng da. Nếu lo lắng vì những vết phồng rộp trên da bạn nên tới gặp bác sĩ để được xử lý tại các cơ sở y tế.
8. Uống thuốc giảm đau
Nếu bỏng khiến cho bạn bị đau, hãy sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn chứa ibuprofen hoặc naproxen. Chú ý nên uống thuốc đúng hướng dẫn sử dụng để không bị quá liều gây tác dụng phụ.
Tránh xa các mẹo truyền miệng trị bỏng gây tác dụng ngược
Có một số biện pháp trị bỏng thường được truyền miệng, tuy nhiên bạn nên chọn lọc để áp dụng. Đặc biệt nên tránh các biện pháp sau:
1. Bơ sữa
Không được bôi bơ lên vết bỏng. Có rất ít bằng chứng chứng minh được hiệu quả của bơ như một phương pháp chữa bỏng hiệu quả. Mà thực tế, bôi bơ lên vết bỏng có thể khiến cho da trở nên tệ hơn. Bơ có khả năng giữ nhiệt và cũng có thể chứa vi khuẩn có hại lây nhiễm sang vùng da đang bị bỏng rất nguy hiểm.
2. Các loại dầu
Dầu dừa không thể chữa lành mọi vết thương. Vì thế tránh bôi dầu dừa, dầu ô liu hay dầu ăn lên vết bỏng. Bởi cũng như bơ, các loại dầu có tác dụng giữ nhiệt và có thể khiến cho da bỏng nặng hơn. Vì thế hãy sử dụng các loại dầu vào mục đích nấu ăn thay vì thoa lên vết bỏng.
3. Lòng trắng trứng
Lòng trắng trứng do chưa nấu chín sẽ dẫn tới nguy cơ nhiễm vi khuẩn lan trên vết bỏng nên khuyến cáo không được bôi lên vùng da này. Trứng cũng có thể gây ra phản ứng dị ứng.
4. Kem đánh răng
Nhiều người cho rằng bôi kem đánh răng lên vết bỏng sẽ giúp làm mát da và nhanh lành da hơn. Tuy nhiên, kem đánh răng có thể gây kích ứng vết bỏng và tạo ra môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Bởi kem đánh răng vốn không phải là sản phẩm vô trùng.
5. Nước đá
Nước đá và nước quá lạnh thực ra sẽ gây kích ứng vùng da bị bỏng nhiều hơn là làm mát. Nước đá thậm chí có thể gây bỏng lạnh nếu sử dụng không đúng cách.
6. Nước mắm trị bỏng
Ở một số vùng nông thôn thì nhiều người mách mẹo trị bỏng bằng cách dội nước mắm lên vết bỏng. Nhưng đây là cách chữa trị bỏng thực sự rất nguy hiểm.
Thứ nhất nước mắm có chứa lượng muối cao nên khi dội lên vùng da bị bỏng sẽ khiến người bệnh đau hơn rất nhiều.
Thứ hai, vì nước mắm sản xuất từ cá và muối chứa rất nhiều vi chất, khi đổ vào vết bỏng sẽ không đảm bảo được khả năng vô trùng nên sẽ dẫn tới nguy cơ nhiễm trùng vết bỏng rất cao. Sử dụng cách này không những vết bỏng không lành nhanh mà lại có nguy cơ nặng thêm khiến cho việc điều trị trở nên phức tạp và khó khăn hơn.
Khi nào cần điều trị vết bỏng tại bệnh viện
Quan trọng nhất là bạn cần biết vết bỏng ở mức độ nào thì có thể dễ dàng điều trị tại nhà với các phương pháp ở trên hoặc cần đưa tới bác sĩ để nhận được sự hỗ trợ. Dưới đây là các dấu hiệu cần đưa người bị bỏng tới viện:
- Vết bỏng ảnh hưởng tới vùng da rộng lớn có đường kính quá 6 cm.
- Viết bỏng ở khu vực mặt, cổ, bàn tay, bàn chân, các khớp hoặc bộ phận sinh dục
- Bị bỏng do điện giật hoặc do hóa chất
- Vết bỏng không đỡ đi mà trở nên đau hơn hoặc bốc mùi
- Người bị bỏng sốt cao
- Xuất hiện một số dấu hiệu sốc như: hạ thân nhiệt, da sần sùi, đổ mồ hôi, thở nhanh, nông và yếu hoặc chóng mặt.
Người bị bỏng độ 3 không bao giờ được điều trị tại nhà. Bởi khi bỏng ở mức độ này thì sẽ tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng, mất máu và sốc. Bỏng độ 3 chạm vào cả các mô bên dưới, thậm chí tổn thương tới các dây thần kinh nên cần có sự điều trị của các chuyên gia y tế càng sớm càng tốt.
Người bị bỏng thuộc các đối tượng sau cũng nên đưa đi bệnh viện sớm:
- Người dưới 10 tuổi
- Có bệnh mãn tính như: bệnh tim, bệnh phổi, gan, tiểu đường
- Có hệ miễn dịch suy yếu
- Người bị ngạt khói cũng nên được đưa đi bệnh viện để được chăm sóc y tế sớm.
Các loại bỏng nguy hiểm cần chú ý khi sơ cứu và điều trị
Bỏng điện
Người bị bỏng do giật điện tuy vết bỏng không quá nghiêm trọng nhưng lại có thể nguy hiểm tới tính mạng. Khi có ai đó bị bỏng điện cần đưa tới bác sĩ ngay lập tức.
Nếu người bị giật điện bởi nguồn điện áp thấp (220 – 240 vôn), như nguồn điện sinh hoạt, hãy ngắt nguồn điện trước khi đưa người bệnh ra khỏi vùng đó. Hãy sử dụng các vật liệu không dẫn điện như gỗ hoặc nhựa để tránh tổn hại bản thân.
Không nên đến gần người bị giật điện bởi nguồn điện cao thế (1.000 vôn trở lên).
Bỏng do axit và hóa chất
Bỏng do axit và hóa chất đều có thể nguy hiểm tới tính mạng và cần được cấp cứu khẩn cấp.
Nếu phát hiện người bị bỏng hãy tìm hiểu loại hóa chất gây bỏng và báo cho các chuyên gia sơ cứu người bệnh.
Nếu như bạn đang hỗ trợ giúp đỡ cho người bị bỏng, hãy tự trang bị cho mình quần áo và dụng cụ bảo hộ thích hợp. Tối thiểu cần có găng tay và hãy tiến hành xử lý vết bỏng:
- Cởi bỏ quần áo bị nhiễm hóa chất và axit trên người nạn nhân
- Nếu hóa chất khô hãy phủi sạch khỏi da người bị bỏng
- Sử dụng vòi nước chảy để loại bỏ hóa chất còn trên người của nạn nhân
Cháy nắng
Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào của cháy nắng như da nóng, đỏ và đau, hãy di chuyển ngay vào bóng râm hoặc vào trong nhà. Sau đó nên:
- Tắm nước mát trong 10 phút để làm dịu vùng da bị nóng đỏ
- Thoa kem dưỡng da sau khi tắm để dưỡng ẩm cho da, làm mát và dịu vùng da bị cháy nắng. Không sử dụng các sản phẩm chứa dầu nhờn.
- Để ý các dấu hiệu kiệt sức vì nóng hoặc say nắng, khi nhiệt độ cơ thể tăng lên từ 37 cho đến 40°C hoặc cao hơn. Gặp các triệu chứng bao gồm chóng mặt, mạch nhanh hoặc nôn mửa.
Khi gặp một người có dấu hiệu say nắng thì nên đưa ngay họ tới chỗ mát, cho uống nước và cởi bỏ lớp quần áo ngoài sẽ giúp họ thoải mái hơn chỉ trong nửa giờ.
Đào Tâm
